OUTOFPAPUA database: Lexicons of the West Papuan language area

‘crack, break or split, of walls and the ground’; ‘breken, scheuren, splijten van den grond of muren’

‘custom, habit’; ‘gewoonte, gebruik’

‘appearance, outward shape’; ‘voorkomen, uiterlijke gedaante’

‘still, besides, moreover’; ‘nog, bovendien, daarenboven’

‘spleen’; ‘milt’

‘under, below’; ‘onder, beneden’

‘not (vetative)’; ‘niet (vetatief)’

‘tree, the bark is put in the bath water of newly born children’; ‘Hernandia sonora L.’; ‘een boom, de schors wordt in het waschwater van pasgeboren kinderen gedaan’

‘Sunday’; ‘zondag’

‘family, blood-relationship’; ‘familie, bloedverwantschap’

‘rind, shell, skin, cover’; ‘schil, schaal, huid, omhulsel’

‘wonderful’; ‘wonderbaarlijk’

‘ingenuity, cleverness’; ‘vernuft, schranderheid’

‘water, river’; ‘water, rivier’

‘small stream, sometimes a place name’

‘water-cask, water-jug, thick bamboo in which to store water’; ‘watervat of kan, ook dikke bamboe tot bewaring van water’

‘mouth of a river’; ‘de monding eener rivier’

‘warm water, which, however, also means tea’

‘spiritual’; ‘geestelijk’

‘decree of appointment’; ‘besluit van benoeming’

‘can, may’; ‘kunnen, mogen’

‘four soldiers with metal breast-plates and copper helmets, who march in front of the troops of the Sultan on formal occasions’; ‘vier soldaten met metalen borstschilden en koperen helmen, die bij groot ceremonieel vóór de Sultanstroepen loopen’

‘ensign’; ‘vaandrig’

‘first year of a year-cycle of the Mohammedan era’

‘shrub, people who suffer from smallpox are sprinkled with water in which the flowers have been soaked’; ‘Tabernaemontana coronaria R. Br’; ‘een heester, met water, waarin de bloemen geweekt zijn, worden lijders aan pokziekte besprenkeld’

‘God Almighty’; ‘de hoog verheven God’

‘tree, the fruit is eaten’; ‘Artocarpus integrifolia L’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘one, first (used for people)’; ‘één, de eerste (van menschen)’

‘forgiveness, as in Malay this is the usual polite form to a superior when refusing a request’; ‘vergiffenis, evenals in het Maleisch is dit de gebruikelijke beleefdheidsvorm jegens een meerdere bij weigering van een verzoek’

‘pennant’; ‘wimpel’

‘they, them’; ‘zij, hen’

‘they (masculine and feminine plural)’; ‘zij (mann. en vr. meerv.)’

‘crevice, split’; ‘spleet, gespleten’

‘after a few days, with an interval of two nights’; ‘na verloop van eenige dagen, met een tusschentijd van twee nachten’

‘moon, month’; ‘maan, maand’

‘abbreviation of hari raja’

‘weep, cry’; ‘wenen, schreien’

‘potato’

‘origin, descent’; ‘herkomst, afkomst’

‘familiar tamarind’; ‘de bekende tamarinde’

‘palace’; ‘paleis’

‘except, other than’; ‘uitgezonderd, behalve’

‘in, in accordance’; ‘op, overeenkomstig’

‘or (in writings)’; ‘of (in geschriften)’

‘shrub’; ‘Anona squamosa L’; ‘een struik’

‘arrangement, order’; ‘regeling, orde’

‘blood’; ‘bloed’

‘sailor, oarsman’; ‘masanai, masnait’; ‘matroos, roeier’

‘mother’; ‘moeder’

‘verse from the Koran’; ‘vers van den Koran’

‘sixth year of a year-cycle’; ‘het zesde jaar van een tijdkring’

‘father’; ‘vader’

‘fall, overthrown’; ‘vallen, omverwerpen’

‘name of a sizable rock to the north of the island of Hiri, separated from it by a strait’; ‘naam van een begroeide rots benoorden het eiland Hiri en daarvan door een straat gescheiden’

‘read’; ‘lezen’

‘sultanate and island of that name’; ‘het sultanaat en eiland van dien naam’

‘body’; ‘lichaam’

‘stop, detain’; ‘aanhouden, tegenhouden’

‘show’; ‘toonen’

‘women from the kampong of Marsaole, who hold a high rank in the native society since in former days the highest positions were held by people from this kampong’; ‘vrouwen uit de kampong Marsaolé, die in de inlandsche maatschappij een eenigszins hoogeren rang innemen, omdat uit die kampong vroeger de voornaamste betrekkingen werden voorzien’

‘yelling noise of oarsmen or fighters, with which they express their joy and produce an artificial excitement’; ‘het gillend geluid van roeiers of vechtersbazen, waarmede zij hun vreugde te kennen geven en dat moet dienen om een kunstmatige opwinding teweeg te brengen’

‘baju’; ‘baadje’

‘salver, tray’; ‘presenteerblad’

‘people, as opposed to the headmen’; ‘het volk, in tegenstelling van de hoofden’

‘disaster, accident’; ‘onheil, ongeluk’

‘bush, an extract of the bark is used as a remedy against thrush’; ‘Jatropha curcas L’; ‘een struik, een aftreksel der schors dient als middel tegen spruw’

‘bush, the leaves are used against fits in small children’; ‘Ricinus communis L’; ‘een struik, de bladeren worden gebezigd tegen stuipen bij kleine kinderen’

‘reply’; ‘antwoorden’

‘tree, the fruits are eaten, and the leaves are spread on the mats on which people suffering from small-pox sleep’; ‘Averrhoa carambola L’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten, de bladeren spreidt men uit op matten, waarop poklijders zich te slapen nederleggen’

‘name of an Alfuru kampong in the district Sawu on North Halmahera’; ‘neem eener Alfoersche kampong in het district Sawoe op Noord-Halmahera’

‘balcony of the palace’; ‘het voorstuk van het paleis’

1. ‘sing e.g. lego or other songs, tune to lull a child to sleep’; ‘zingen, b.v. légo of andere liederen, ook van een deuntje om kinderen in slaap te sussen’

2. ‘band, belt’; ‘band, sjerp’

‘flag’; ‘vlag’

‘forest, wood’; ‘bosch, woud’

‘islands situated between the Sula archipelago and the east coast of Celebes, ruled by a Raja who lives on the island of that name, and belongs to the Sultanate of Ternate’; ‘de eilanden, gelegen tusschen den Soela-archipel en de Oostkust van Celebes, staande onder een Radja, die op het gelijknamige eiland verblijf houdt, en behoorende tot het sultanaat Ternate’

‘bank’

‘someone of noble birth’; ‘iemand die van adel is’

‘descendant of a headman or someone with the rank of headman’; ‘afstammeling van een hoofd of die den rang van hoofd heeft’

‘help’; ‘bantu’

‘sorrowful, distressed’; ‘verdrietig, bedroefd’

‘constipation, obstruction’; ‘hardlijvigheid, verstopping’

‘perhaps’; ‘misschien’

‘idol’; ‘afgod’

‘have faith in, believing’; ‘vertrouwen stellen, geloovig zijn’

‘drill’; ‘exerceeren’

‘clean’; ‘bersih’

‘tree, an extract from the leaves is given to prevent diarrhea’; ‘Hibiscus tiliaceus L’; ‘een boom, de bladeren worden in aftreksel tegen diarrhee gegeven’

‘wooden box’; ‘houten kist’

‘soldiers of the Sultan, who form one company of more than one hundred men under ten or more officers’; ‘soldaten van den vorst, die één kompagnie vormen van ruim 100 man onder 10 of meer officieren’

‘same as sarta’

‘feel, perceive’; ‘voelen, gevoelen, ontwaren’

‘bring forth, give birth to’; ‘baren’

‘give birth to’; ‘baren’

‘tile, flagstone’; ‘tegel, vloersteen’

‘plant, the root is a medicine for small children’; ‘Kaempferia galanga L’; ‘een plant, de wortelstok is een geneesmiddel voor kleine kinderen’

‘tree-trunk, pole, piece of wood, therefore also boundary, since this is often indicated by a pole, and in the capital by a gun-carriage stuck in the ground’; ‘boomstam, paal, stuk hout, vandaar ook grens, omdat die dikwerf door een paal en op de hoofdplaats door een in de grond gestoken affuit wordt aangewezen’

‘also, only, likewise’; ‘ook, slechts, evenzoo’

‘plant’; ‘Euryeles amboinensis Herb’; ‘een plant’

‘plant, the roots are used as a rememdy against dizziness’; ‘Amarantus tristis L’; ‘een plant, de wortels dienen als middel bij duizeligheid’

‘difference, distinction’; ‘verschil, onderscheid’

‘stake or pole, to which, among other things, a proa is tied in the sea’; ‘staak, waaraan o.a. in zee een prauw wordt vastgemaakt’

‘village, land, place’; ‘negorij, land, plaats’

‘familiar two-wheeled vehicle’; ‘het bekende tweewielig voertuig’

‘rain’; ‘regen’

‘drizzle, light rain’; ‘motregen, stofregen’

‘rain when the sun shines’; ‘regen bij zonneschijn’

‘creeper, to strengthen their skin, babies are washed in water in which the tendrils of this plant have been soaked’; ‘Aristolochia indica L’; ‘een slingerplant, ter versterking der huid worden zuigelingen gewasschen in water, waarin de ranken dezer plant geweekt zijn’

‘plant, the tuberous root is eaten’; ‘Colocasia antiquorum Schtt’; ‘een plant, de wortelstok wordt gegeten’

‘shellfish, shell’; ‘schelpdier, schelp’

‘kind of pearl-shell, in which small pearls are found’; ‘bia akar bahar’; ‘een soort paarlschelp, waarin kleine parelen worden aangetroffen’

‘sea fan’; ‘akar bahar’

‘Conus shell’; ‘de Conusschelp’

‘different species of pearl-shells’; ‘soorten van parelmoerschelpen’

‘sort of pearl shell’; ‘een soort parelschelp’

‘different species of pearl-shells’; ‘soorten van parelmoerschelpen’

‘different species of pearl-shells’; ‘soorten van parelmoerschelpen’

‘pearl-shell, in which very big pearls are sometimes found’; ‘een parelschelp, waarin soms groote paarlen voorkomen’

‘different species of pearl-shells’; ‘soorten van parelmoerschelpen’

‘pearl-shell, especially in demand for the mother-of-pearl’; ‘een parelschelp, vooral om het paarlmoer gezocht’

‘pearl-shell, in demand because of the mother-of-pearl’; ‘een soort parelschelp, eenigszins gezocht om het paarlmoer’

‘usual, customary’; ‘gewoon, gebruikelijk’

‘scorpion’; ‘scorpioen’

‘deliberate, consult with’; ‘beraadslagen’

‘Chavica betle Miq’; ‘met het afkooksel der bladeren worden schurftwonden gereinigd’

‘tree, the fruits are ground with a stone, mixed with lazulite and rubbed on the teeth to prevent dental decay’; ‘Chavica siriboa Miq’; ‘tegen den tandworm worden de met een steen fijn gemaakte vruchten, met blauwsteen mengsel, over de tanden gewreven’

‘Chavica roxburghii Miq’

‘ant’; ‘mier’

‘stalk-bearing tubers, which belong to the Rubiaceae’; ‘stengeldragende knollen die tot de Rubiaceae behooren’

‘nautilus’; ‘Nantilus’

‘shell of that animal’; ‘de schelp van dat dier’

‘tail’; ‘staart’

‘velvet’; ‘fluweel’

‘bewildered, confused’; ‘verbijsterd, in de war’

‘rice without husk’; ‘Oryza sativa L’; ‘rijst uit den bolster’

‘creeper, the seeds are eaten’; ‘Psophocarpus tetragonolobus DC’; ‘een slingerplant, de zaden worden gegeten’

‘take away, take with’; ‘wegbrengen, medenemen’

‘blue coloring-matter obtained from indigo leaves’; ‘blauw, uit indigobladeren verkregen kleurstof’

‘lip’; ‘lip’

‘place near the beach where proas can be hauled up a slope on dry land’; ‘plaats nabij het strand, waar door een zachte glooiing prauwen op het droge kunne gehaald worden’

‘collective name of oarsmen or fighters, such as heads of kampongs and the like’; ‘collectieve benaming van mindere hoofden, als kamponghoofden en derg’

‘plant the roots are used to drug fish, which come floating to the surface of the water to be caught with the hands’; ‘Millettia sericea W. et Arn’; ‘een plant, waarvan de wortels gebezigd worden om visschen te bedwelmen, die dan aan de wateroppervlakte komen drijven en met de hand gevangen worden’

‘tree the wood of the trunk is cut into small pieces and put in the wash-water of babies, and the leaves are used for roof-covering’; ‘Nipah fruticans Wrmb’; ‘een boom, het hout van den stam wordt aan stukjes gesneden en in het waschwater van zuigelingen gedaan, de bladeren dienen tot dakbedekking’

‘Cape Bobo, the southernmost point of the island of Tidore’; ‘kaap Bobo, de zuidpunt van het eiland Tidore’

1. ‘kind of squid with long tentacles, smaller species are eaten, the bigger ones are said to be dangerous to proas because they entwine them and drag them along’; ‘een soort inktvisch met lange vangarmen, de kleine soorten woorden gegeten, de grootere zouden voor prauwen gevaarlijk zijn, daar zij deze omstrengelen en meesleepen’

2. ‘creeper the leaves are put on swollen parts of the body’; ‘Roxburghia javanica Kunth’; ‘een slingerplant, de bladeren worden op gezwollen deelen gelegd’

‘spit upon, namely by chewing roots or leaves and spitting the saliva upon somebody’s body, especially used when it is suspected that a spell has been cast or that someone is haunted by evil spirits’; ‘bespuwen, door nl. wortels of bladeren te kauwen en het speeksel op iemands lichaam te spuwen, vooral in gebruik bij vermoeden van betoovering of bezoeking door kwade geesten’

‘prohibited, holy, unclean (the Polynesian tabu)’; ‘ongeoorloofd, heilig, onrein’

‘white’; ‘wit’

‘bewitched, under a spell’; ‘betooverd, behekst’

‘accident, disaster’; ‘ongeluk, onheil’

‘throw away, throw down’; ‘weggooien, neerwerpen’

‘kind of pandanus, with big leaves, which plaited together in strips forms the familiar kokoya mats’; ‘een soort pandanus, met groote bladeren, die in reepen aaneengehecht de bekende kokojamatten vormen’

‘female descendant of the ruler’; ‘vrouwelijke afstammeling van den vorst’

‘climber’; ‘Clitoria ternatea L’; ‘een slingerplant’

‘big drum, Turkish drum’; ‘groote trom, Turksche trom’

‘big reef which extends far into the sea’; ‘groot rif, dat zich ver in zee uitstrekt’

‘or (in contradistinctions)’; ‘of (in tegenstellingen)’

‘kind of sea-snail, which is eaten’; ‘een soort zeeslak, die gegeten wordt’

1. ‘sing e.g. lego or other songs, tune to lull a child to sleep’; ‘zingen, b.v. légo of andere liederen, ook van een deuntje om kinderen in slaap te sussen’

2. ‘band, belt’; ‘band, sjerp’

‘side’; ‘zijde’

‘piece of black cotton cloth, worn round the left upper arm during mourning rites’; ‘een lap zwart katoen, bij rouwplechtigheden om den linker bovenarm gewonden’

‘spit upon, namely by chewing roots or leaves and spitting the saliva upon somebody’s body, especially used when it is suspected that a spell has been cast or that someone is haunted by evil spirits’; ‘bespuwen, door nl. wortels of bladeren te kauwen en het speeksel op iemands lichaam te spuwen, vooral in gebruik bij vermoeden van betoovering of bezoeking door kwade geesten’

‘Dutch burger (citizen), free people, not subjects of the Sultans, all enrolled in the citizen soldiery’; ‘burger, de vrije lieden, geen onderdanen der vorsten, allen ingelijfd bij de schutterij’

‘plant the fruits are used to drug fish’; ‘Anamirta flavescens Miq’; ‘een plant, de vruchten dienen om visschen te bedwelmen’

‘egg’; ‘ei’

‘plant the tendrils are a remedy against stomach ache’; ‘Entada pursaetha DC’; ‘een plant, de ranken zijn een middel tegen buikziekte’

‘spotted green and red’; ‘groen en rood gevlekt’

‘vessel of that name, brig’; ‘het vaartuig van dien naam’

‘stop, leave off’; ‘ophouden, uitscheiden’

‘drone, boom, rumble, crack’; ‘geluid, dreun, knal, dreunen, knallen’

‘tree’; ‘Cassia fistula’; ‘een boom’

‘beetle’; ‘Euchirus longimanus’; ‘een kever’

‘good deed, obligation’; ‘weldaad, verplichting’

‘Buginese’; ‘Boeginees’

‘book’; ‘boek’

‘not at all’; ‘geenszins’

‘hill’; ‘heuvel’

‘skin affliction resembling scabies’; ‘een huidaandoening die wel iets van schurft heeft’

‘Cape Bululu, in front of the palace where a small brick wall has been built’; ‘Kaap Boeloeloe, vóór het paleis, waar een kleine steenen wal is aangebracht’

‘flower’; ‘bloem’

‘kind of pandanus, the small leaves of which are used to make the ordinary sitting-mats’; ‘een soort pandanus, van welker smalle bladeren de gewone zitmatjes worden vervaardigd’

‘wet, as opposed to dry’; ‘nat, in tegenstelling van droog’

‘for hair to fall out’; ‘uitgevallen van haren’

1. ‘market, market-place’; ‘markt, marktplaats’

2. ‘press, impress’; ‘drukken, afdrukken’

‘clove tree’; ‘Caryophyllus aromaticus L’; ‘de kruidnagelboom’

‘just, moment, at once, immediately’; ‘even, een oogenblik, dadelijk, oogenblikkelijk’

‘kind of evil spirit (suwanggi), who appears in all manner of shapes to harm people’; ‘een soort kwade geest (soewanggi), die zich in allerlei gedaanten vertoont om stervelingen leed te doen’

‘plant’; ‘Chavica majuscula Miq’; ‘een plant, dient als geneesmiddel tegen behekst zijn’

‘kind of nightjar’; ‘een soort geitemelker’

‘mask’; ‘mom, masker’

‘strike’; ‘slaan’

‘honeysuckers’; ‘honingzuigers’

‘thousand, of animals and things, of people’; ‘duizend, van zaken en dieren’

‘trousers’; ‘broek’

‘three thousand, of animals and things’; ‘drie duizend, van dieren en zaken’

‘neck’; ‘hals’

‘tree, the fruits are eaten’; ‘Artocarpus polyphema Pers’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘ten thousand, of animals and things’; ‘tien duizend, van dieren en zaken’

‘pirate’; ‘zeeroover’

‘seal, signet’; ‘cachet, stempel’

‘fruits of the fitakò tree’; ‘de vruchten van den Fitakoboom’

‘mix’; ‘vermengen’

‘in the manner of’; ‘op de wijze van’

‘story, tell’; ‘verhaal, verhalen’

‘strip of bark to cover genitals’; ‘reep van boombast ter bedekking der schaamdelen’

‘little, part’; ‘een weinig, gedeelte’

‘turn, lean over, list’; ‘op zij wenden, overhellen’

‘name of a big kampong on the territory of the Sultan, subdivided into twelve subkampongs’; ‘naam van een groote kampong op het Sultansgebied, die weder in 12 onderkampongs is verdeeld’

‘Chinese’; ‘Chinees, Chineesch’

‘plant, an extraction of the leaves and roots is used against fluor albus’; ‘Wollastonia strigulosa DC’; ‘een plant, de bladeren en wortels worden tegen fluor albus in aftreksel gebruikt’

‘scrape off, shave’; ‘afschrapen, scheren’

‘so, if, in case’; ‘zoo, bijaldien, als’

‘touch for moment with the hand, e.g. the Koran when an oath is taken’; ‘even met de hand aanraken’

‘give, of a ruler to his subject’; ‘geven, van een vorst aan zijn onderdaan’

1. ‘seize, catch’; ‘grijpen, vatten’

2. ‘betten’

‘bird’; ‘Ceblepyris aureus’; ‘een vogel’

‘serve, serve a master, in service’; ‘dienen, een heer dienen, dienstbaar zijn’

‘tree’; ‘Urostigma lucescens Miq’; ‘een boom’

‘plant’; ‘Gynandropsis pentaphylla DC’; ‘een plant’

‘take something under the arm, walk arm-in-arm, odd custom between heads of government and rulers’; ‘iets onder den arm nemen, gearmd loopen, een oud gebruik tusschen bestuurshoofden en vorsten’

‘prepare or cook in a pot’; ‘in een pot koken of bereiden’

‘kind of side-dish: a mixture of chilis, onions, tamate and salt, in which fish is dipped’; ‘een soort toespijs, zijnde een mengsel van spaansche peper, uien, tamaté en zout, waarin visch gedoopt wordt’

‘dance with a regular tempo, performed by specially trained men and boys from the kampong of Radia during visits to the Sultan by officials and on festive occasions.’; ‘een dans met regelmatige tempo's door speciaal daarin geoefende mannen en jongens uit de kampong Radje, bij bezoeken van autoriteiten aan den Sultan en op feestdagen ten paleize vertoond’

‘happen, come about, occur’; ‘gebeuren, worden, geschieden’

‘catch, seize, captured person or prisoner-of-war who later became a slave’; ‘vangen, grijpen, ook geroofde of krijgsgevangene, die later slaaf is geworden’

‘friend, comrade, companion, follower’; ‘makker, kameraad, volgeling’

‘friend, comrade, companion, follower’; ‘makker, kameraad, volgeling’

‘inside’; ‘binnen’

‘hit, strike, emerge, also implements, everything which goes with something’; ‘treffen, raken, uitkomen, ook gereedschap, al wat ergens toe behoort’

‘plant, an extract is made from the leaves and used as a remedy against prolonged fever’; ‘Codiaeum moluccanum Decaisne’; ‘een plant, de bladeren worden in aftreksel toegediend bij langdurige koortsen’

‘below’; ‘beneden’

‘sea, opposite of land’; ‘zee, in tegenstelling van land’

‘there, at that place’; ‘daar, te dier plaatse’

‘at the top, high’; ‘boven, hoog gelegen’

‘fifth and eighth years of the year-cycle’; ‘het 5e en 8e jaar van een jaarkring’

‘noble title for all male royal scions’; ‘een adellijke titel voor alle mannelijke vorstentelgen’

‘noble title for all male royal scions’; ‘een adellijke titel voor alle mannelijke vorstentelgen’

‘knife’; ‘mes’

‘turban, black turban is worn by headmen and notables’; ‘tulband, de zwarte tulband behoort bij het gekleed zjin van hoofden en voornamen’

‘tree, the fruits are used against thrush in children’; ‘Bruguiera cylindrica BI’; ‘een boom, de vruchten worden bij kinderen tegen spruw aangewend’

‘kind of skirt worn by women over the kabaya and sarong, which goes under the armpit and is tied above the breasts’; ‘soort rok, door vrouwen over kabaai en sarong gedragen, die tot onder de oksels reikt en boven de borsten wordt vastgemaakt’

‘similar garment of sago leaves, worn only during special state ceremonies’; ‘eenzelfde kleedingstuk van sagoebladeren, bij bijzondere gelegenheden als tot de staatsie behorende gedragen’

‘plant, the leaves are put on wounds’; ‘Urtica ovalifolia Bl’; ‘een plant, de bladeren worden op wonden gelegd’

‘mimosa or “the sensitive plant,” “the herb that moves me not” (referring to the emotions)’; ‘het 'Kruidje roer mij niet'’

‘female servant at court’; ‘vrouwelijke bediende aan het hof’

‘shrub a juice pressed from the leaves is given in cases of poisoning’; ‘Abelmoschus manihot Med’; ‘een heester, het uitgeperste sap der bladeren wordt bij vergiftiging toegediend’

‘couch made of bamboo’; ‘bamboezen rustbank’

‘cape, always placed behind the name and connected by ma’; ‘kaap, en dan altijd achter den naam geplaatst en door 'ma' verbonden’

‘name of the cape on the west coast of South Halmahera, which forms the boundary between Tidorese and Ternatese territory’; ‘naam van een kaap op de westkust van Zuid-Halmahera, die aldaar de grensscheiding vormt tusschen Tidoreesch en Ternataansch grondgebied’

‘deck of a ship’; ‘van een schip’

‘find, experience, obtain, acquire, get’; ‘vinden, bevinden, aantreffen, krijgen, erlange, bekomen’

‘land, opposite of sea’; ‘land, in tegenstelling van zee’

‘think about something, deliberate’; ‘ergens over denken, overwegen’

‘morning, following day’; ‘morgen, den volgenden dag’

‘owner, genuine, pure, real’; ‘eigenaar’

‘send, forward’; ‘zenden, sturen’

‘loom’; ‘weeftoestel’

‘loom’; ‘weeftoestel’

‘big land-crab, which is fed on santan kalapa, especially by the Chinese, and which becomes a very tasty food for Europeans’; ‘Birgus latro’; ‘de groote landkrab, die vooral door Chineezen met santan kalapa wordt vetgemest en ook voor Europeanen een zeer smakelijk voedsel daarstelt’

‘lizard’; ‘hagedis’

‘goods or bundles, which can be carried under the arm’; ‘goederen, pakken goed, die men onder den arm kan vervoeren’

‘press, come down of a heavy object’; ‘drukken, neerkomen van een zwaar voorwerp’

‘box’; ‘tempat’; ‘doos’

‘copulation, sleeping with’; ‘bijslaap uitoefenen, beslapen’

‘fight between men armed with rattan, gabah, or pieces of bamboo, it is performed on festive occasions, and is the most popular form of entertainment of the people’; ‘een gevecht tusschen mannen met rotan, gabah, of stukken bamboe gewapend, het wordt bij feestelijke gelegenheden uitgevoerd en is bij de bevolking van alle vermaken het meest geliefd’

‘sit, rest, e.g. of birds on branches’; ‘zitten, rusten’

‘name of a district on the west coast of North Halmahera, with a small kampong where this peninsula connects with Central Halmahera and from where traders usually cross to the east coast’; ‘de naam van een district aan de westkust van Noord-Halmahera, met een kleine kampong waar dit schiereiland met Midden-Halmahera is verbonden en van waar handelaren gewoonlijk naar de oostkust oversteken’

‘know, be familiar with something’; ‘weten, bekend zijn met iets’

‘bridge, abutment of a bridge’; ‘brug, bruggehoofd’

‘rice-pounder (the mortar)’; ‘rijstblok’

‘fasten, attach, join together’; ‘aaneenhechten, aansluiten, samenvoegen’

‘stock, supply, provisions during a journey’; ‘voorraad mondbehoeften op reis’

‘many, in abundance’; ‘veel, in menigte’

‘add, enclose, append’; ‘bijvoegen, toevoegen’

‘small presents such as fruits, fish, etc’; ‘geschenken van kleinigheden, vruchten, visch, enz’

‘small presents such as fruits, fish, etc’; ‘geschenken van kleinigheden, vruchten, visch, enz’

‘then, thus, there was once’; ‘toen, alzoo, er was eens’

‘also, even, only’; ‘ook, zelfs, slechts’

‘as, for instance’; ‘als, bijvoorbeeld’

‘as, like, just as’; ‘als, gelijk, even als’

‘however it may be’; ‘hoe dan ook’

‘tree’; ‘Areca glandiformis Houtt’; ‘een boom’

‘fish species’; ‘Caesio erythrogaster’; ‘een visch soort’

‘wait, will, auxiliary verb to indicate the future tense’; ‘wachten, zullen, een hulpwoord waarmede de toekomende tijd wordt aangeduid’

‘head (part of the body), head of administration’; ‘hoofd (lichaamsdeel), ook bestuurshoofd’

‘gully, fissure, gap’; ‘geul, kloof’

‘plant, the dried and hollowed-out fruits filled with the seeds of the Guilandina bonduc, are sometimes used as toys’; ‘Lagenaria vulgaris Ser’; ‘een plant, de gedroogde en uitgeholde vruchten dienen, opgevuld met de zaden van Guilandina Bonduc, wel als kinderspeelgoed’

‘sin, crime’; ‘zonde, wanbedrijf’

‘dozen’; ‘dozijn’

‘teach, instruct’; ‘leeren, onderrichten’

‘thunder’; ‘donder’

‘thunder-stone’; ‘dondersteen’

‘tree, used for many purposes’; ‘Bruguiera cylindrica Bl’; ‘een boom, wordt tot velerlei doeleinden aangewend’

‘followers, minor headmen, who belong to a sub-kampong and walk behind the headman in the street’

‘follower’; ‘volgeling’

‘followers, low-level headmen, who walk after the headman on the street’; ‘volgelingen, geringe hoofden, die tot een onderkampong behooren en op straat achter het hoofd loopen’

‘sand’; ‘zand’

‘tree the bark is soaked in hot water and drunk by women in childbed’; ‘Intsia amboinensis Thouars’; ‘een boom, de schors wordt in warm water geweekt en dit door kraamvrouwen gedronken’

‘seed-leaves’; ‘kiemblaadje’

‘back, backside’; ‘rug, achterzijde’

‘share to which someone is entitled, has or possesses’; ‘aandeel dat iemand toekomt, hebben, bezitten’

‘landslide’; ‘aardstorting’

‘gauge, accurate’; ‘peilen, nauwkeurig doen’

‘but, however, nevertheless’; ‘maar, echter, niettemin’

‘stream of lava, red-hot stones spewed by a volcano’; ‘lavastroom, gloeiende steenen, die uit den krater geworpen worden’

‘so-called Burned Corner, most probably caused in 1737’; ‘de z.g. Verbrande Hoek, denkelijk in 1737 ontstaan’

‘last month of the Mohammedan year’; ‘de laatste maand van het Mohamedaansche jaar’

‘scales of a fish’; ‘schubben van een visch’

‘world, secular’; ‘wereld, wereldlijk’

‘well-known tree’; ‘de bekende boom’

‘fire-wood’; ‘brandhout’

‘banana stem’; ‘pisangstam’

‘it, pronoun third-person singular, of animals and things’; ‘het, voornw. 3e pers. enkelv. van zaken en dieren’

‘it, of things and animals’; ‘het, van zaken en dieren’

‘that, this, in this way, likewise’; ‘die, dat, aldus, eveneens’

‘these’

‘this, that, it, of animals and things’; ‘die, dat’

‘these, this’; ‘deze, dit’

‘these, this’

‘child’; ‘kind’

‘I’; ‘ik’

‘we’; ‘wij’

‘agree, deliberate’; ‘overeenkomen, beraadslagen’

‘house, dwelling’; ‘huis, woning’

‘huis met een dubbele bamboezen omwanding, welker ruimte met koraalstenen opgevuld en die van binnen en van buiten met een dikke kalklaag is bepleisterd, dergelijke woningen hebben het voorkomen van steenen huizen en van daar wellicht de zonderlinge naam’

‘house of which the above-mentioned parts consist of gabah’; ‘een huis, waarvan evengenoemde deelen uit gabah bestaan’

‘house with gabah walls’; ‘huis met gabahomwanding’

‘brick house’; ‘steenen huis’

‘house on poles’

‘pile-dwelling’; ‘huis op palen’

‘Sultan’s house or rest-house in the country’; ‘Sultanshuis of posthuis in de buitennegorijen’

‘compound in the capital belonging to the house of the Sultan of Tidore where there are also many other houses’; ‘het erf ter hoofdplaats, waar de woning van den Sultan van Tidore en tal van andere huizen op staat’

‘slave’; ‘slaaf’

‘name of a sub-kampong of Soahsio in the capital, where the bobato ranks first’; ‘naam van een onderkampong van Soahsio op de hoofdplaats, waarvan de bobato de eerste plaats inneemt’

‘come up, rise (of the moon)’; ‘opkomen, rijzen van de maan’

‘I, me’; ‘ik, mij, van minderen tegen meerderen’

‘(more polite to superiors) we, us’; ‘wij, ons’

‘payment, pay’; ‘betaling, betalen’

‘harbor-fees’; ‘havengeld’

‘pull out’; ‘uitrekken’

‘simultaneous playing of drum and flute, as a sign that the Company is summoned’; ‘gelijktijdige bespeling van trom en fluit, tot teeken van bijeenroeping der kompagnie’

‘thief’; ‘dief’

‘in a row, lined up, something ordered, place something in a certain order’; ‘op een rei, in het gelid staan, iets geregeld, in een zekere orde plaatsen’

‘grip, handle’; ‘greep, heft, handvat’

‘climb, mount, ascend’; ‘klimmen, beklimmen, opgaan’

‘party, Dutch feast’; ‘feest’

1. ‘inaugurate a new house by burning candles’; ‘het inwijdingsfeest eener nieuwe woning met brandende kaarsen’

2. ‘south, the south’; ‘zuid, zuiden’

‘plant the leaves are laid on burns and pieces cut from the fleshy bark frequently serve as bait when fishing with a line’; ‘Crinum asiaticum’; ‘een plant, de bladeren worden op brandwonden gelegd en een stukje, uit de vleezige bast gesneden, dient dikwerf tot aas bij het visschen met de lijn’

‘violin’; ‘viool’

‘relations, brothers and sisters’; ‘betrekkingen, broers en zusters’

‘walk away, flee’; ‘wegloopen, vluchten’

‘regional, provincial secretary’; ‘fiskaal, aldus heet de gewestelijke Secretaris ter onderscheiding van den Secretaris des Sultans’

‘tree the fruit is called capilong, and the bark is steeped in warm water and given to nursing babies to drink’; ‘Calophyllum inophyllum L’; ‘een boom, de vruchten heeten tjapilong, de schors wordt in warm water geweekt en dit aan zuigelingen te drinken gegeven’

‘we’; ‘wij’

‘plant’; ‘Phaseolus radiatus L’; ‘een plant’

‘woman (in general), feminine’

‘plant, the fruit is cooked and, prepared in different ways, then eaten’; ‘Solanum menlongena L’; ‘een plant, de vruchten worden gekookt en op verschillende wijzen toebereid gegeten’

‘drizzle, light rain’; ‘motregen, stofregen’

‘woman, wife’; ‘vrouw, echtgenoote’

‘more, more than’; ‘meer, meer dan’

‘harbour-fees’; ‘havengeld’

‘plain’; ‘vlakte’

‘large plain, also the place of the earliest settlement on a lower risebon the Ternate mountain’; ‘groote vlakte, ook plaats van een der vroegste nederzettingen op een minder hellend gedeelte van den berg van Ternate’

‘front room, inside vestibule of a European house’; ‘voorhuis, binnengalerij van europeesche huizen’

‘advance (as in money, loans or goods)’; ‘voorschot’

‘same as bobòsò’; ‘bobòsò’

‘severe, serious, a high degree’; ‘hevig, erg, in hooge mate’

‘free’; ‘vrij’

‘private person, private’; ‘particulier’

‘night, evening’; ‘nacht, avond’

‘midnight’; ‘middernacht’

‘midnight’; ‘middernacht’

‘district, which forms the southern part of the island of Halmahera, and belongs to the Sultanate of Ternate’; ‘district, uitmakende het zuidelijk deel van het eiland Halmahera, behoorende tot het sultanaat Ternate’

‘left, the left’; ‘links, linker’

‘leaf-stalk and mid-vein of the sago palm, which is used to make walls, lofts and floors’; ‘gabah-gabah’; ‘bladsteel en hoofdnerf van den sagoepalm, dienende tot vervaardiging van wanden, zolders en vloeren’

‘duck’; ‘eend’

‘pay, salary’; ‘betaling, bezoldiging’

‘fever’; ‘koorts, de zoogenaamde koude koorts’

‘worm, maggot’; ‘worm, made’

‘high’; ‘hoog’

‘tree, the alburnum is a remedy for fish bites’; ‘Erythrina picta L’; ‘een boom, het spint is een geneesmiddel tegen den beet van visschen’

‘Erythrina lithosperma’; ‘de E. lithosperma, die veel zeldzamer is’

‘district on the east coast of North Halmahera which belongs to the Sultanate of Ternate’; ‘district op de oostkust van Noord-Halmahera, behoorende tot het sultanaat Ternate’

‘plant, the young roots are eaten, the older roots are used for stomach complaints’; ‘Alpinia galanga Swarts’; ‘een plant, de jonge wortelstok wordt gegeten, de oudere is een geneesmiddel tegen maagziekten’

‘custom, habit’; ‘gewoonte, gebruik’

‘big city’; ‘groote stad’

‘dark, dim’; ‘donker, duister’

‘district on the west coast of North Halmahera, belonging to the Sultanate of Ternate’; ‘district op de westkust van Noord-Halmahera, behoorende tot het Sultanaat Ternate: de negorij Iboe behoort tot dit district’

‘village, place, city’; ‘negorij, plaats, stad’

‘more, still more’; ‘meer, nog meer’

‘gallery’; ‘het Holl. gaanderij’

‘tree’; ‘Gnetum gnemon L’; ‘een boom’

‘former name of Ternate’; ‘de oude naam van Ternate, nu nog wel bij deftige toespraken gebezigd en dan als kië Gapi ma-toeboe, de top van den berg Gapi’

‘freshwater fish’; ‘Ophiocephalus’; ‘een zoetwatervisch’

‘take fright, frighten’; ‘schrikken, verschrikken’

‘plant, fish is cooked in the leaves’; ‘Andropogon schoenanthus L’; ‘een plant, in de bladeren wordt visch gekookt’

‘railing of iron bars’; ‘hekwerk van ijzeren tralies’

‘bring, bring with one’; ‘brengen, medenemen’

‘salt’; ‘zout’

‘salt obtained by evaporation of strongly concentrated sea-water in balangans’; ‘zout door uitdamping van sterk geconcentreerd zeewater in balangans vervaardigd’

‘salt brought from Java’; ‘van Java aangebracht zout’

‘salt mixed with ashes, obtained by burning wood sprinkled with sea-water’; ‘sterk met asch vermengd zout, door verbranding van met zeewater besprenkeld hout verkegen’

‘stomach’; ‘maag’

‘heavy feeling in the stomach’; ‘benauwd gevoel in de maagstreek’

‘tree, the fruits are eaten’; ‘goyawas’; ‘Psidium guajava L’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘this, that, relative pronoun, simple connective word added for the sake of euphony’; ‘die, dat, betrekk. voornaamw., ook een eenvoudig verbindingswoordje of welluidendheidshalve tusschengevoegd’

‘noise’

‘place, put’; ‘plaatsen, zetten’

‘that is to say, such as’; ‘dat is te zeggen, zooveel als, en wel’

‘freshwater fish’; ‘Anabas scandens’; ‘een zoetwatervisch’

‘hand’; ‘hand’

‘saliva’; ‘speeksel’

‘human being’; ‘mensch’

‘kind of curse’; ‘een soort verwensching’

‘long, opposite of short’; ‘lang, in tegenstelling van kort’

‘then, thereupon’; ‘vervolgens, daarna’

‘ask, examine, inquire’; ‘vragen, onderzoeken, informeren’

‘plant, the leaves are applied to boils’; ‘Commelina benghalensis L’; ‘een plant, de bladeren worden op bloedzweren gelegd’

‘yield, product’; ‘opbrengst, droduct’

‘regulation, instruction’; ‘regeling, voorschrift’

‘Codiaeum sp’; ‘een soort Codiaeum’

‘tree, the bark is a remedy against abdominal complaints’; ‘Vitex punctata Schauer’; ‘een boom, de schors is een middel tegen buikziekte’

‘mosquito’; ‘muskiet’

‘weeds, grass’; ‘onkruid, gras’

‘shrub, the leaves are used for babies upon whom a spell has been cast’; ‘Ruellia discolor Nees’; ‘een heester, de bladeren worden aangewend bij behekste zuigelingen’

‘plant’; ‘Leucas linifolia Spreng’; ‘een plant’

‘grass species’; ‘Orthopogon burmanii R. Br’; ‘een grassoort’

‘plant’; ‘Eragrostis plumosa Link’; ‘een plant’

‘concern, business, profession, function, position’; ‘bedrijf, beroep, ambt, betrekking’

‘unripe, raw’; ‘onrijp, rauw’

‘ill, illness, being ill’; ‘ziek, ziekte, ziek zijn’

‘id’; ‘id’

‘affection, love’; ‘genegenheid, liefde, liefhebben’

‘deputy-administrator’; ‘onderbestierder’

‘title of the person who, in the outer villages, is the next in rank to the sangaji’; ‘titel van den persoon, die in de buitennegorijen in rang op den sangadji volgt’

‘shrub, an extract from leaves in warm water is given to women in childbed’; ‘Ficus wassa Rox’; ‘een heester, een aftreksel der bladeren in warm water wordt aan kraamvrouwen toegediend’

‘do, make, work’; ‘doen, maken, werken’

‘Dutch gulden (guilder)’; ‘het Holl. gulden’

‘plant, the fruit is eaten’; ‘Alpinia gigantea Bl’; ‘een plant, de vruchten worden gegeten’

‘plant’; ‘Amomum villosum Lour’; ‘een plant’

‘armpit’; ‘okselholte’

‘ghost-seer’; ‘geestenziener’

‘tree’; ‘Artocarpus incisa L’; ‘een boom’

‘appearance, semblance, face’; ‘schijn, gelaat, manier van doen, voorkomen’

‘waist, body, hip’; ‘middel, lijf, heup’

‘right, the right’; ‘rechts, rechter’

‘general name for the jambosa species’; ‘algemeene benaming voor Jambosa-soorten’

‘plant, the root is eaten’; ‘Zingiber officinale L’; ‘een plant, de wortelstok wordt gegeten’

‘shark’; ‘haai’

‘daar die lieden geen eigen taal hebben maar Maleisch spreken, worden zij door de bevolking als orang Gorap aangeduid’

‘bird’; ‘Noctus sp’; ‘een vogel’

‘refuse, such as fallen leaves in a yard, pieces of paper, etc., on floor of a house, pieces of coconut or fruit in a proa, also articles of little value (in the latter case, usually gògòròähé )’; ‘vuilnis, als afgevallen bladeren op een erf, stukjes papier, enz. op de vloer eener woning, brokken van klappers of vruchten in een prauw, en dus ook voor goederen van geringe waarde: in het laatste geval gewoonlijk gògòròähé’

‘tree, the leaves are rubbed into the most sensitive places in cases of backache’; ‘Cerbera lactaria Ham’; ‘een boom, met de bladeren wordt bij pijnen in den rug op de gevoelige plaatsen gewreven’

‘oil’; ‘olie’

‘plant, given this name because of its similarity to the scales of the gosau’; ‘Phyllanthus niruri L’; ‘een plant, naar de overeenkomst der bladeren met de schubben van gosaoe aldus geheeten’

‘nutmeg tree’; ‘Myristica sp’; ‘de muskaatnootboom’

‘plant’; ‘Enhalus Koenigii Rich’; ‘een plant’

‘kind of paddy-bird’; ‘een soort rijstdiefje’

‘basket in which chickens hatch their eggs’; ‘mand, waarin kippen hare eieren uitbroeden’

‘shrub, the leaves are pressed and the juice is given against constipation’; ‘Dendrolobium umbellatum’; ‘een heester, de bladeren worden uitgeperst en dit sap gegeven tegen hardlijvigheid’

‘far, distant’; ‘ver, verwijderd’

‘government, during this century it has been used in place of kompani’; ‘sedert deze eeuw in de plaats getreden van kompani’

‘same as governor’; ‘hetz. als gouverneur’

‘hold, seize’; ‘houden, grijpen, vasthouden’

‘hen-kite’; ‘Pandion haliaetus’; ‘kiekendief’

‘species with a white neck’; ‘een soort met witten hals’

‘shrub, the juice of the chewed roots is spit upon the bodies of those who are bewitched’; ‘Trevesia moluccana Miq’; ‘een heester, met het sap der uitgekauwde wortels wordt het lichaam bespuwd van hen die betooverd zijn’

‘torrent’; ‘stortvloed’

‘rope, tendril of tree or plant’; ‘touw of wat daarvoor dient, ook rank van een boom of plant’

‘shrub’; ‘Premna foetida Rwdt’; ‘een heester’

‘corrupt form of gundik’; ‘verb. van goendik’

1. ‘gold, golden’; ‘goud, gouden’

2. ‘plant, the root-stock is a liniment’; ‘Curcuma longa L’; ‘een plant, de wortelstok dient als wrijfmiddel’

‘plant’; ‘Curcuma Zerumbet Rxb’; ‘een plant’

‘garden, plantation’; ‘tuin, aanplant’

‘island’; ‘eiland’

‘Jacob-Evertsen’; ‘de Jakob-evertsen’

‘father’; ‘vader’

‘harbour, anchorage’; ‘haven, ankerplaats’

‘only kampong on Kayoa’; ‘de eenigste kampong op Kajoa’

‘shadow, shade’; ‘schaduw’

‘scissors’; ‘gunting’

‘general name for mango’; ‘mangga’; ‘Mangifera sp’; ‘algemeene benamingen voor mangga’

‘appear’; ‘verschijnen’

‘tree, the fruits are eaten’; ‘Canariopsis decumana Bl’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘debt, claim’; ‘schuld, schuldvordering’

‘centipede’; ‘duizendboot’

‘earwig’; ‘oorworm’

‘sprinkle with water’; ‘besproeien met water’

‘father (used for rulers)’; ‘vader, van vorsten’

‘Mohammedan era’; ‘de mohamedaansche jaartelling’

‘give, present with’; ‘geven, schenken’

‘modify’; ‘kennis geven’

‘notify’; ‘kennis geven’

‘itch’; ‘jeuk, jeuken’

‘matter, condition’; ‘zaak, gesteldheid’

‘lawful, genuine, real’; ‘wettig, echt’

‘half-Tidorese and half-Ternatese name of the biggest island’; ‘half Tidoreesche en half Ternataansche benaming van het grootste eiland’

‘half-Tidorese and half-Ternatese name of the biggest island’; ‘half Tidoreesche en half Ternataansche benaming van het grootste eiland’

‘kiss, embrace’; ‘zoenen, kussen, omhelzen’

‘tree, the bark is boiled and the water drunk for afflictions of the spleen’; ‘Alstonia scholaris R. Br’; ‘een boom, de schors wordt gekookt en het water gedronken bij miltaandoening’

‘lower part, e.g. the saucer of a cup’; ‘onderstel, b.v. het schoteltje van een kopje’

‘not’; ‘niet’

‘not yet’; ‘nog niet’

‘but’; ‘maar’

‘prohibited’; ‘ongeoorloofd’

‘festival day’; ‘feestdag’

‘to, as far as’; ‘aan, tot aan’

‘arrived in that place’; ‘aldaar aangekomen’

‘war-dance or mimic battle’; ‘cakalele’; ‘de krijgsdans of het spiegelgevecht’

‘lie, tell a lie’; ‘leugen, liegen’

‘heavy of weight’; ‘zwaar van gewicht’

‘length of the forearm’; ‘voorarmslengte’

‘wood, woodwork’; ‘hout, houtwerken’

‘forest tree’; ‘woudboom’

‘tree, the bark is put in warm water and given to women who are giving birth’; ‘Blackwellia foetida Wall’; ‘een boom, de schors wordt in het warme water gedaan, dat men aan barende vrouwen te drinken geeft’

‘Rhizophora sp’; ‘een soort Rhizophora’

‘tree, the fruits are eaten’; ‘Inocarpus edulis L’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘tree, the bark is put in sagwire to make it bitter, putting together the parts of the fruit after it has been taken apart is a favorite recreation’; ‘Xylocarpus granatum Koen’; ‘een boom, de bast wordt in sagoeweer gedaan om deze bitter te maken, het in elkaar zetten der uiteengehaalde vruchtdeelen is een geliefkoosde uitspanning’

‘tree, the fruits are eaten’; ‘Anacardium occidentale L’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘tree, an extract of the bark in warm water is given to women in labour’; ‘Covellia racemifera Miq’; ‘een boom, een aftreksel van de bast in warm water wordt aan barende vrouwen toegediend’

‘plant’; ‘Polypodium quercifolium Wlld’; ‘een plant’

‘tree, the juice obtained from the leaves is a remedy for poisoning’; ‘Melanolepis calcosa Miq’; ‘een boom, het uit de bladeren geperste sap is een middel bij vergiftiging’

‘parasitic plant’; ‘Ficus sariegata Bl’; ‘een woekerplant, de vruchten worden gegeten’

‘plank’; ‘plank’

‘tree branch’; ‘boomtak’

‘leaf, tree leaf’; ‘blad, boomblad’

‘fruit’; ‘vrucht’

‘tree, the fruits are eaten’; ‘Cynometra cauliflora L’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘tree, an extract of the alburnum is given in cases of dysentery’; ‘Caesalpinia Sappan L’; ‘een boom, het spint wordt in aftreksel toegediend bij bloeddiarrhee’

‘tree, the fruits are eaten’; ‘Flacourtia sp’; ‘een boom, de vruchten worden gegeten’

‘tree, the leaves are put on wounds caused by scabies’; ‘Cordia myza L’; ‘een boom, de bladeren worden op schurftwonden gelegd’

‘tree, an extract of the leaves is given to women in childbed to drink’; ‘Agati grandiflora Dsv’; ‘een boom, een aftreksel der bladeren wordt aan barende vrouwen te drinken gegeven’

‘preacher’; ‘prediker’

‘sermon’; ‘preek’

‘fishing with a line at a depth of several fathoms, with a stone attached to a seho leaf, which is sunk to the bottom and pulled loose with a jerk’; ‘het visschen met een lijn op meerdere vademen diepte met een aan een sého-blad beevistigden staan, die op den bodem gezonken met een ruk wordt losgescheurd’

‘former title of heads of government’; ‘de oude titel van bestuurshoofden’

‘name of a large kampong, in the Sultan’s territory on Ternate, to which twelve smaller kampongs belong’; ‘naam van een groote kampong op het sultansgebied te Ternate, waartoe 12 kleinere kampongs behooren’

‘place the two feet together when greeting someone, sometimes lifting one leg slightly while doing this’; ‘de voeten samentrekken bij begroeting, ook wel het eene been daarbij iets oplichten’

‘step, walk’; ‘stoppen, loopen’

‘seat for rowers in a proa’; ‘zitplaats voor roeiers of scheppers in een prauw’

‘pinang tree, its nut is used when chewing betel mòku’; ‘Areca catechu L’; ‘de pinangboom, waarvan de noot bij het betelkauwen (mòkoe) gebruikt wordt’

‘keel of a vessel’; ‘kiel van een vaartuig’

‘surprised’; ‘verwonderd’

‘look’; ‘kijken’

‘name of a large kampong, in the Sultan’s territory on Ternate, to which twelve smaller kampongs belong’; ‘naam van een groote kampong op het sultansgebied te Ternate, waartoe 12 kleinere kampongs behooren’

‘hide, conceal’; ‘verbergen, verborgen’

‘hide, hidden’; ‘verbergen, verborgen’

‘old, opposite of young’; ‘oud, in tegenstelling van jong’

‘old people, usually ancestors’; ‘ouderen van dagen, en gewoonlijk voorouders’

‘lose, disappear, lost’; ‘verliezen, verdwijnen, te loor gaan’

‘close relations, one’s own brother and sister’; ‘nauwe bloedverwanten, eigen broers en zusters’

‘catch, take in’; ‘opvangen, opnemen’

‘huruhara’; ‘commotion’

‘hedge, fence’; ‘heg, omheining’

‘kitchen, cooking place’; ‘keuken, kookplaats’

‘swelling of injured spot, lump’; ‘zwelling van beleedigde plaatsen, buil’

‘water’; ‘besproeien’

‘do not want’; ‘niet willen’

‘laugh’; ‘lachen’

‘boil (blood blister?)’; ‘bloedzweer’

‘foot, paw’; ‘voet, poot’

‘take off, divest oneself of’; ‘uitdoen, afdoen, zich ontdoen van’

‘seaward, toward the sea-side’; ‘zeewaarts, naar de zeezijde’

‘burn’; ‘branden, verbranden’

1. ‘paddle’; ‘scheppen met pagaaien’

2. ‘sea-crabs’; ‘Palinurus sp’; ‘zeekrabben’

‘sleep’; ‘slapen’

‘baked sago, sago-bread’; ‘gebakken sagoe, sagoebroodje’

‘sago flour, which is transported in tuman or packets of forty or more catties’; ‘sagoemeel, zooals dat in toeman of paken van 40 of meer katies vervoerd wordt’

‘sago-flour’; ‘sagoemeel’

‘sago-bread or cookies’; ‘sagoebroodjes of -koekjes’

‘title of headmen, law, regulations’; ‘titel van hoofden, wet, voorschriften’

‘human and divine law’; ‘menschelijke en goddelijke wet’

‘human and divine law’; ‘menschelijke en goddelijke wet’

‘religious law, opposite of hukumul adat or secular laws, which are based on local customs’; ‘geestelijke wet, in tegenstelling van de hoekoemoel adat of wereldlijke wet, die op plaatselijke gebruiken is gegrond’

‘ornaments, decorations’; ‘sieraden, versierselen’

‘hair of the head’; ‘hoofdhaar’

‘one (used for houses)’; ‘één van huizen’

‘origin of something’; ‘oorsprong van iets’

‘they, personal pronoun, masculine and feminine plural, usually used together with ana’

‘son’; ‘zoon’

‘small, insignificant’; ‘klein, nietig’

‘big and small’; ‘groot en klein’

‘yell, make a noise or sound’; ‘gillen, geluid geven, luiden’

‘kind of starling, with red eyes, which feeds on the fruits of the campaka tree’; ‘Lampitornis sp’; ‘een soort spreeuw met roode oogen, doe op de vruchten van den tjampakaboom aast: wordt met een bijzonder soort fuik gevangen’

‘trailer, the leaves are a remedy against a cough’; ‘Abrus precatorius L’; ‘een slingerplant, de bladeren zijn een geneesmiddel tegen hoest’

‘permission, order, charge, say or speak of a superior’; ‘vergunning, ook bevel, last en dus van een meerdere zeggen of spreken’

‘fish’; ‘cakalang’; ‘Thymnus sp’; ‘een vischsoort’

‘plant, a kind of alang-alang or glagah the ears are eaten’; ‘een plant, een soort alang-alang of glagah, de bloempluimen worden gegeten’

‘going up, upward’; ‘naar boven, bovenwaarts’

‘go upward and downward, up and down’

‘fish-trap’; ‘vischfuik’

‘coconut’; ‘klapper’

‘coconut water, green coconut’; ‘klapperwater, jonge klapper’

‘coconut tree’; ‘Cocos nucifera’; ‘klapperboom’

‘plant’; ‘Phyllanthus urinaria Willd’; ‘een plant’

‘navigate a proa along the coast or, as the natives usually do, follow each inlet close to the shore’; ‘met een prauw langs het walletje varen of zooals inlanders gewoon zijn dicht aan het strand elken inham volgen’

‘muck’; ‘drek’

‘value, price’; ‘waarde, prijs’

‘there’; ‘daar, derwaarts’

‘here and there’; ‘her- en derwaarts’

‘they went back to the palace’

‘general name’; ‘Dioscorea sp’; ‘algemeene benaming van Dioscoreasoorten’

‘Batatas edulis Chois’

‘leader of the prayer’; ‘voorganger in het gebed’

1. ‘tooth’; ‘tand’

2. ‘place where a reef ends in the sea’; ‘de plaats waar een rif in zee eindigt’

‘molar’; ‘kies’

‘come’; ‘komen’

‘elder brother or sister’; ‘oudere broeder of zuster’

‘child of brother or sister’; ‘broeders- of zusterskind’

‘bad, evil’; ‘slecht, kwaad’

‘his name’; ‘zijn naam’

‘ashore, on shore’; ‘aan land, naar den wal’

‘hear’; ‘hooren’

‘being narrated’; ‘verhaald worden’

‘enunciate, set forth’; ‘verduidelijkt of uiteengezet worden’

‘clarinet-shaped instrument on which the key is given when the lego is performed in the royal palace’; ‘het klarinetvormig instrument, waarop de toon wordt aangegeven bij de vertooning der légo in het vorstelijk paleis’

‘Dutch schooner’; ‘het Holl. schoener’

‘Monday’; ‘maandag’

‘tuber, root-tuber, root-stock’; ‘knol, knolwortel, wortelstok’

‘first lieutenant’; ‘eerste luitenant’

‘custom, usage’; ‘gebruik, gewoonte’

‘ring-finger’; ‘ringvinger’

‘they said’; ‘zij zeiden’

‘elder brother or sister’; ‘oudere broeder of zuster’

‘guard, keep watch’; ‘wacht, de wacht houden’

‘wave’; ‘golf’

‘ignorance’; ‘onkunde’

‘lid, cover’; ‘deksel, overtrek’

‘approve, choice’; ‘goedvinden, verkiezing’

‘fast, soon, prompt’; ‘snel, spoedig, schielijk’

‘in former days’; ‘vroeger volgens de overlevering een onafhankelijk rijk op Halmahera, thans naam van een district op dat eiland, behoorende tot het sultannat Ternate.’

‘worship or pray, when visiting a holy place’; ‘offeren, bidden’

‘promise, vow’; ‘beloven, toezeggen’

‘shrub, for eye diseases the eyes are dabbed with the shoots of the young leaves’; ‘Hibiscus surattensis L’; ‘een heester, bij oogziekte worden de oogen gebet met de uitspruitsels der jonge bladeren’

‘plant, juice pressed from the leaves is drunk by consumptives’; ‘Sesuvium repens Willd’; ‘een plant, het uit de bladeren geperste sap wordt door teringlijders gedronken’

‘time’; ‘tijd’

‘glitter, flicker’; ‘schitteren, flikkeren’

‘beautiful, fine, pretty’; ‘mooi, schoon, fraai’

‘horse’; ‘paard’

‘place of sacrifice, grave of a saint or someone who is considered a saint’; ‘offerplaats, graf van een heilige of iemand die daarvoor gehouden wordt’

‘oyster, a somewhat different species which attaches itself to the roots of Rhizophores’; ‘oester, en wel een van de gewone oester eenigszins afwijkende soort, die zich vasthechct aan de wortels van Rhizophoren’

‘inlet, bay, district, after the place always situated in a bay where the main kampongs are close together’; ‘inham, bocht, ook wel voor district gebezigd, naar de altijd in een bocht gelegen plaats, waar de hoofdkampongs vereenigd zijn’

‘abbreviation of jou’

‘gentleman’; ‘heer’

‘governor or the highest of the people, first person after the Captain-Laut’; ‘rijksbestierder rijksbestierder of opperste van het volk, na den Kapitein-laoet de eerste persoon’

‘governor, regent’

‘submerge (of persons only)’; ‘doen zinken (dit alleen van menschen)’

‘girl, unmarried woman’; ‘meisje, ongetrouwde vrouw’

‘young girl’; ‘aankomen meisje’

‘place, abode’; ‘plaats, verblijf’

‘gentleman’; ‘heer’

‘Sultana, usually called Tuwan Putri in Malay’; ‘de Sultane, in het Maleisch gewoonlijk Toewan Poetri betiteld’

‘Sultana, as distinct from the princesses who are only called boki’; ‘Sultane, ter onderscheiding van de prinsessen die alleen boki heeten’

‘Lord Ruler’; ‘heer Vorst’

‘ruler’; ‘vorst’

‘Supreme Being, usually used as an exclamation and in this case meaning, “God is my witness that I speak the truth” or “May I drop dead if it is not true!”’; ‘het opperwezen, maar dan toch meest als uitroep en in dit geval beteekende: "God kan getuigen, dat ik de waarheid spreek" of "ik mag doodvallen, als het niet waar is!"’

‘Prince’; ‘prins’

‘same as in Malay’; ‘hetzelfde als in het Maleisch’

‘kind of vessel’; ‘kora-kora’; ‘een soort vaartuig’

‘long baju’; ‘een lang baadje’

‘fill, load a gun’; ‘vullen, laden van een kanon’

‘announce, notify (used alternately in the colloquial speech with cum)’; ‘aanzeggen, doen weten’

‘Friday’; ‘vrijdag’

‘plant, the leaves are eaten as a vegetable’; ‘Ophioglossum ovatum Sw’; ‘een plant, de bladeren worden als groente gegeten’

‘mat, sleeping-mat’; ‘mat, ligmatje’

‘clerk’; ‘schrijver’

‘first clerk of the Sultan, usually called Secretary’; ‘de eerste schrijver van den Sultan, gewoonlijk als sekretaris betiteld’

‘native clerk in the Residency office’; ‘inlandsche schrijver op het residentiekantoor’

‘servant or helper in the kitchen, which is a statute labor requirement for household services’; ‘knecht of helper in de keuken, zijnde een heerendienstplichtige voor huiselijke diensten’

‘helmsman’; ‘roerganger’

‘so that, until, for’; ‘zoodat, tot, ten behoeve van’

‘first then’; ‘eerst, daarna’

‘procession, retinue’; ‘staatsie, gevolg’

‘shrub, the leaves are pressed and the juice is drunk for fevers’; ‘Graptophyllum hortense Ness’; ‘een heester, de bladeren worden uitgeperst en het sap bij koorts toegediend’

‘box plaited from pandan or tabisasu leaves’; ‘doos, gevlochten van pandan of tabisasoebladeren’

‘police-guard’; ‘politieoppasser’

‘palace of the Sultan’; ‘het paleis des Sultans’

‘house where the Sultan of Tidore stays when he visits the capital’; ‘het huis, waar de Sultan van Tidore overnacht bij overkomst naar de hoofdplaats’

‘palace of the Sultan’; ‘het paleis des Sultans’

‘until, to’; ‘tot, tot aan, naar’

‘scabies’; ‘schurft’

‘there’; ‘daarheen, dáár’

‘surprised’; ‘kaget’

‘big sultan’s proa for sixty oarsmen’; ‘de groote sultansprauw voor 60 roeiers’

‘land, region’; ‘land, landstreek’

‘big land, colloquial name for Halmahera’; ‘het groote land, in de spreektaal gebezigd voor Halmahéra’

‘tax paid by people from other islands or districts to the head of a district for the permission to cultivate a garden’; ‘de belasting, door lieden van andere eilanden of districten voor het aanleggen van tuinen in eenig district aan het hoofd betaald’

‘wish, desire’; ‘wenschen, verlangen’

‘marry’; ‘huwen’

‘dowry’; ‘bruidschat’

‘price of a marriage e.g. dowry’; ‘prijs van een huwelijk d.i. bruidsschat’

‘last night, tonight’; ‘de afgeloopen nacht, van nacht’

‘title of a ruler or someone of royal birth’; ‘titel van een vorst of voor iemand van vorstelijke afkomst’

‘tree, the fibers are used to fill pillows’; ‘Eriodendrumanfractuosum DC’; ‘een boom, met het boomwol vult men kussens’

‘plant, the rind of the stems is put in hot water which is drunk for stomach disorders’; ‘Alocasia macrorrhiza Schott’; ‘een plant, de schil der stengels wordt in warm water gedaan en bij buikziekten te drinken gegeven’

‘kind of teredo, which bores through the poles placed in the sea’; ‘een soort paalworm, die in zee geplaatste palen doorboort’

‘statute laborers who are drafted as upas or kabo, or set to work as juru bataku by the princes or headmen’; ‘heerendienstplichtigen, die als oepas of kabò worden ingedeeld dan wel als djoeroe batakoe bij de prinsen en hoofden te werk gesteld’

‘conduct, attitude’; ‘gedrag, houding’

‘scaly skin disease, the loosened scales have a blackish hue’; ‘een schilferachtige huidziekte, waarbij de losgelaten schilfers zwartachtig zijn’

‘ready, get ready’; ‘klaar, gereed maken’

‘headman of a kampong’; ‘kamponghoofd’

‘lance with iron barbed hook’; ‘lans met ijzeren weerhaak’

‘clarinet’; ‘klarinet’

‘parrot species’; ‘Eclectus megalorhynchus’; ‘een papegaaisoort’

‘religious head’; ‘opperpriester’

‘edible snail, called simping on Java’; ‘een eetbare slak, die op Java simping heet’

‘creeper’; ‘Benincasa cerifera Savi’; ‘een kruipplant’

‘room’; ‘kamer’

‘Thursday’; ‘donderdag’

‘blue’; ‘blauw’

‘quarter where the most Christians live’; ‘wijk waar de meeste christenen wonen’

‘quarter’; ‘wijk’

‘Makassarese quarter’; ‘Makasaarsche wijk’

‘tree, the flowers are used for decoration’; ‘Cananga odorata Hook’; ‘een boom, de bloemen dienen tot versiering’

‘just now, recently’; ‘zoo even, onlangs’

‘three-legged occasional table’; ‘het Holl, knaap of tafeltje’

‘here, in this place’; ‘hier, op deze plaats’

‘reed species the stems are scraped and then ground and applied externally for eye diseases’; ‘Arundo sp’; ‘een rietsoort, de stengels worden afgeschrapt, dit fijn gestampt en aldus uitwendig bij oogziekten aangewend’

‘office’; ‘uit het Holl.’

‘cotton-shrub, the leaves are pressed and applied to the abdomen during intestinal disturbances’; ‘Gossypium indicum Lam’; ‘de katoenheester, de bladeren worden uitgeperst en bij darmaandoeningen op den buik gelegd’

‘mail-steamer, whose arrival, according to the people, is always announced by a rain-shower’; ‘de mailboot, welker komst volgens het volk telkens door een regenbui wordt aangekondigd’

‘war-ship’; ‘oorlogschip’

‘original form of the word kapiten, now more common’; ‘oorspronkelijke vorm van het sedert meer gebruikelijke kapitèn’

‘person in charge in the big gate, who conveys the orders of the Sultan to the officers on duty’; ‘de persoon, die het opzicht heeft aan de groote poort en de bevelen van den Sultan overbrengt aan de dienstdoende officieren’

‘head of the Makassarese who holds the titular rank of captain in the citizen soldiery’; ‘het hoofd der Makasaren, die den titulairen rang heeft van kapitien bij het corps schutterij’

‘highest authority after the Sultan, whose duties correspond with those of sahbandar in the Malay countries’; ‘de hoogste autoriteit na den Sultan, wiens werkkring overeenkomt met dien van sahbandar in de Maleische landen’

‘captain-commander of that corps’; ‘de kapitein-kommandant van dat corps’

‘corporal’; ‘korporaal’

‘holy grave, holy place’; ‘heilig graf, heilige plaats’

‘for’; ‘want’

‘look for, examine, seek’; ‘gaan zien, onderzoeken, zoeken’

‘carriage’; ‘rijtuig’

‘where, where to (interrogative pronoun)’; ‘waar, waarheen (vrag. voornw.)’

‘Turkish wheat, maize’; ‘milu’; ‘Zea mays L.’; ‘turksche tarwe’

‘color violet’; ‘violetkleurig’

‘accompany, go with someone’; ‘begeleiden, medegeleiden’

‘white cockatoo’; ‘de witte kakatoe’

‘creeper, the leaves are rubbed into the back against backache’; ‘Guilandina bonduc L’; ‘een slingplant, bij pijnen en dan rug wordt daarop met de bladeren gewreven’

‘weight of the same name, catty, weigh’; ‘het gewicht van dien naam, ook wegen’

‘thatch, for which mainly the leaves of the sago palm are used, sewn together in strips one fathom in length and overlapping a hand’s breadth, to form a roof-covering which can last five to six years’; ‘dekriet, waartoe voornamelijk de bladeren van den sagoepalm dienen, die, aaneengenaaid tot repen van een vadem lengte en op een handbreedte afstands over elkaar gelegd, een dakbedekking vormen, welke tot 5 à 6 jaren kan duren’

‘district on the east coast of North Halmahera, which belongs to the Sultanate of Ternate’; ‘district op de oostkust van Noord-Halmahera, behoorende tot het sultanaat Ternate’

‘stocking’; ‘kous’

‘underside of the stocking’; ‘de ondervlakte van der kous’

‘together, collectively’; ‘te zamen, gezamenlijk’

‘wife or spouse of a highly-placed person, for lesser people’; ‘vrouw of echtgenoote van voorname personen’

‘tree, the wood is used to make furniture’; ‘Semecarpus forstenii Bl’; ‘een boom, het hout dient tot vervaardiging van meubels’

‘shrub’; ‘de ketjoeboengheester’

‘general name for mushrooms’; ‘algemeene benaming van paddestoelen’

‘Moringa pterygosperma Grtn.’; ‘de Moringa pterygosperma Grtn.’

‘information, news’; ‘bericht, nieuws’

‘false message’; ‘een valsch bericht’

‘raise, appoint as ruler’; ‘verheffen, aanstellen tot vorst’

‘preacher’; ‘prediker’

‘young, opposite of old’; ‘jong, in tegenstelling van oud’

‘mountain’; ‘berg’

‘Placed before verbs it has the same meaning as the Malay ber’; ‘Vóór werkwoorden geplaatst heeft het dezelfde kracht als het Maleische ber’

‘mountain of Ternate (the only name by which this mountain is known in these regions)’; ‘de berg Ternate (dit is de eenige benaming, waaronder die berg in deze streken bekend is)’

‘head of a kampong or head of several kampongs, but lower than sangaji’; ‘kamponghoofd, of, zooal hoofd van meerdere kampongs, toch lager dan sangadji’

‘compound, yard of a house’; ‘erf eener woning, het erf der groote moskee’

‘fan’; ‘waaier’

‘think, suppose’; ‘denken, meenen’

‘Book of God’; ‘het boek Gods’

‘Dugong’; ‘de Dugong’

‘again, anew, once more, return’; ‘opnieuw, andermaal, wederom, terug’

‘outer cover of a pisang-stem’; ‘het buitenste omhulsel van een pisangstam’

‘wild pisang species, bait is tied to the fishing line with fibers of the stem’; ‘Musa mindanensis Rumph’; ‘een wilde pisangsoort, met de stamvezelen wordt het aas aan den haak der vischlijn vastgemaakt’

‘what, why (interrogative pronoun)’; ‘wat, waarom (vrag. voornw.)’

‘something, some, only one’; ‘iets, eenig’

‘general name for pisang’; ‘Musa sp’; ‘algemene benaming voor pisang’

‘leaf of pisang, kind of ceremonial flag’; ‘pisangblad, ook een soort staatsievlaggetjes’

‘call’; ‘roepen’

‘cough’; ‘hoest, hoesten’

‘get up from a sitting posture’; ‘opstaan uit een zittende houding’

‘substantive form, also used as an imperative’; ‘de substant. vorm en ook als imperatief gebezigd’

‘black’; ‘zwart’

‘ruler’; ‘vorst’

‘son of the ruler’; ‘vorstenzoon’

1. ‘Sultan of Palembang, exiled to Ternate in 1822’; ‘de in 1822 naar Ternate verbannen Sultan van Palembang’

2. ‘little finger’

‘afraid, apprehensive’; ‘bang, bevreesd’

1. ‘tree, it is grown everywhere in graveyards in these regions’; ‘Plumeria acutifolia Poir’; ‘een boom, wordt hier ook allerwege op begraafplaatsen aangeplant’

2. ‘name of a kampong on the island of Ternate’; ‘naam van een kampong op het eiland Ternate’

‘shrub, the leaves are put on wounds’; ‘Leea sambucina Willd’; ‘een heester, de bladeren worden op wonden geplakt’

‘commanding officer of Fort Oranje’; ‘de kommandeerende officier van het fort Oranje’

‘tree’; ‘Morinda bracteata Roxb’; ‘een boom’

‘well-known Committee, in the usual sense, and also everyone who has a special assignment, Europeans as well as natives’; ‘het bekende Commissie, in de gewone beteekenis en bovendien van ieder, die een bijzondere opdracht heeft, zoowel Europeanen als inlanders’

‘company, Government or the former Company’; ‘kompagnie, ook wel het Gouvernement of de vroegere Compagnie’

‘big company of the Sultan and troops, consisting of sixty men, divided into six taròpò’; ‘de groote kompagnie van de Sultanstroepen, bestaande uit 60 man, verdeeld in 6 taròpò’

‘government subjects, as opposed to the real native population’; ‘gouvernementsonderdanen, in tegenstelling van de echt inlandsche bevolking’

‘pity’; ‘medelijden’

‘middle’; ‘midden’

‘controller’; ‘kontroleur’

‘contract’; ‘contract’

‘Koran’; ‘de koran’

‘wind’; ‘wind’

‘changeable, variable (of wind)’; ‘veranderlijk van den wind’

‘variable wind and therefore also transition’; ‘veranderlijke wind en van daar ook kentering’

‘north wind’; ‘noordenwind’

‘kind of Merops, so named because it only appears when the north wind blows’; ‘een soort Merops, aldus geheeten, omdat hij alleen voor den dag komt, als de noordenwind waait’

‘south wind’; ‘zuidenwind’

‘return, go back’; ‘omkeeren, teruggaan’

‘call for, agree to go some place’; ‘afhalen, afspreken om ergens heen te gaan’

‘put to death’; ‘ter dood brengen’

‘fort, stronghold’; ‘fort, sterkte’

‘gate of the fort’; ‘de poort van het fort’

‘koyan’

‘as quickly as possible’; ‘zoo spoedig mogelijk’

‘grave’; ‘graf’

‘key’

‘Datura alba Nees’

‘plant, the extract of the leaves is a remedy against fever’; ‘Ipomoea peltata Chois’; ‘een plant, het aftreksel der bladeren is een middel tegen koorts’

‘crow of a rooster’; ‘kraaien van een haan’

‘curtains of a bed or nuptial bed, opposite of lolance’

‘fictitious coin, with a value of approximately seven cents, thus 1/24 of a real’; ‘denkbeeldige munt, ter waarde van ongeveer 7 cents, dus 1/24 reaal’

‘color yellow’; ‘geel van kleur’

‘wanting, missing’; ‘ontbreken’

‘chair’; ‘kadera’; ‘stoel’

‘general name for several of the phalanger species, not differentiated further by the population since as a rule only one species occurs on any island’; ‘algemene benaming van verschillende Phalangista-soorten, door de bevolking niet nader onderscheiden, daar in den regel op eenzelfde eiland slechts één soort voorkomt’

‘alang-alang grass’; ‘kusu-kusu’; ‘Imperata arundinacea Cyrill’; ‘het alang-alang gras’

‘time, point of time’; ‘tijd, tijdstip’

‘brush’; ‘kwast’

‘expletive without meaning, used for the sake of euphony’; ‘een stopwoordje zonder beteekenis, welluidendheidshalve gebezigd’

‘run, run away’; ‘loopen, wegloopen’

‘name of a kampong near Ngofaudu’; ‘naam van een kampong nabij Ngofaöedoe’

‘roadstead’; ‘reede’

‘kind of eel’; ‘een soort paling’

‘plant’; ‘Lomaria scandens Wlld’; ‘een plant’

‘good, well’; ‘goed, wel’

‘palm-wine, sagwire’; ‘palmwijn, sagoeweer’

‘request, ask’; ‘verzoeken, vragen’

‘ask permission’; ‘vergunning vragen’

‘order’; ‘gelasten’

‘eye’; ‘oog’

‘big, opposite of small’; ‘groot, in tegenstelling van klein’

‘place for praying’; ‘bidplaats’

‘free’; ‘vrij’

‘sending of a letter’; ‘verzenden van een brief’

‘Low’; ‘laag’

‘forbidden’; ‘verboden’

‘well-known tree’; ‘Lansium domesticum’; ‘de bekende boom’

‘name of a kampong on Bacan’; ‘naam van een kampong op Batjan’

‘more (from Malay)’; ‘meer’

1. ‘more, but in purer Ternatese it is làhà foloi, etc’; ‘meer, maar zuiver Ternataansch liever làhà foloi, enz.’

2. ‘lower priest’; ‘mindere priester’

‘writing, write’; ‘geschrift, schrijven’

‘culvert’; ‘duiker’

‘stately dance, performed in the palace of the Sultan by gracefully dressed women and girls while singing with the accompaniment of gong and tifah, named after the manner of singing, also called légò-légò by which one understands improvised songs, recited by the fastest persons during festive meetings’; ‘een statige dans, bij den Sultan aan huis door sierlijk gekleede vrouwen en meisjes onder zang uitgevoerd met begeleiding van gong en tifah, draagt dien naam naar de zangwijze en heet ook wel légò-légò, waaronder men dan verstaat geïmproviseerde liedjes, op vroolijke bijeenkomsten door de vlugsten voorgedragen’

‘crippled, lame’; ‘kreupel, mank’

‘plant, the tuber is a remedy against abdominal pain’; ‘Zingiber amaricans Bl’; ‘een plant, de knolwortel is een middel tegen buikpijn’

‘plant, the leaves are sometimes chewed with pinang’; ‘Chavica densa Miq’; ‘een plant, de bladeren worden wel met pinang gekauwd’

‘tree, the roasted seeds are given against dysentery’; ‘Casuarina equisetifolia Forst’; ‘een boom, de gepofte zaadjes worden gegeven bij bloeddiarrhee’

‘citrus species’; ‘algemeene benaming van Citrus-soorten’

‘its fruits are eaten for cramps in the stomach area’; ‘Citrus limonellus Hassk’; ‘de vruchten worden wel gegeten bij benauwdheid in de maagstreek’

‘fruits are a remedy against numbness of the limbs’; ‘Citrus papeda Miq’; ‘de vruchten zijn een geneesmiddel tegen het slapen der ledematen’

‘fruits are eaten’; ‘Citrus bergamia Risso’; ‘de vruchten worden gegeten’

‘grapefruit pomelo’; ‘pompelmoes’

‘leaves and peels of the fruits are used for decoration’; ‘Citrus limonellus Hassk’; ‘de bladeren en schil der vruchten dienen ter versiering’

‘orange’; ‘chinaasappel’

‘orange’; ‘chinaasappel’

‘peel of the fruits is used as a liniment’; ‘Citrus limetta Risso’; ‘de schil der vruchten dient als wrijfmiddel’

‘sago cookies’; ‘sagoekoekjes’

‘Bajo proa without outriggers, rarely used by Ternatese’; ‘een Badjoreesche prauw zonder vlerken, door Ternatanen zelden gebruikt’

‘dish’; ‘schotel’

‘lieutenant, the officers of the Sultan have these and other titles, even that of lieutenant-adjutant’; ‘voor luitenant, ook de officieren van den Sultan voeren deze en andere titels, tot zelfs die van luitenant-adjudant’

‘body-guard’; ‘lijfwacht’

‘guard of honor, consisting of a corporal and five men of the garrison, which has a guard-room behind the so-called guards’ gate’; ‘de eerewacht, bestaande uit een korporaal en vijf man van het garnioen, die dagelijks bij het paleis van den Sultan optrekt, zij heeft tot haar beschikking een wachthuis achter de z.g. oppasserspoort’

‘corner’; ‘hoek’

‘tree, the leaves of which are pushed into the nostril nearest the site of the pain during a migraine to induce sneezing or create a distraction’; ‘lenggua’; ‘Pterocarpus indicus Wild’; ‘een boom, de bladeren worden bij schele hoofdpijn in het aangrenzende neusgat gestopt, om door opwekking tot niezen afleiding te geven’

‘name of a kampong, which belongs to Soahsio’; ‘naam van een kampong, die tot Soahsio behoort’

‘village’; ‘negorij’

‘plant, a leaf extract is given to babies’; ‘Ruellia repanda L’; ‘een plant, de bladeren worden in aftreksel aan zuigelingen gegeven’

‘creeper, an extraction from the leaves is given for throat infections’; ‘Oxalis corniculata L’; ‘een kruipplant, de bladeren worden in aftreksel bij keelaandoeningen gegeven’

‘shackles, chains’; ‘boei, keten’

‘shade, pitch-dark, evening or night’; ‘schaduw, pikdonker, en dus avond of nacht’

‘swing, oscillate’; ‘schommelen, heen en weer bewegen’

‘shrub, the flowers are a remedy against cough’; ‘Acalypha densiflora Bl’; ‘een heester, de bloemen zijn een middel tegen hoest’

‘almost’; ‘bijna’

‘dawn’; ‘ochtendschemering’

‘daybreak’; ‘het aanbreken van den dag’

‘about, approximately’; ‘omtrent, omstreeks’

‘almost the same’; ‘bijna hetzelfde’

‘landwind’; ‘landwind’

‘tree, the bark is scraped off and used as a medicine for babies’; ‘Mangifera laxiflora Desr’; ‘een boom, de schors wordt afgeschrapt en als geneesmiddel bij zuigelingen gebezigd’

‘ask constantly, request or question, prayer’; ‘gedurig vragen, ook vraag of verzoek en van daar ook gebed’