OUTOFPAPUA database: Lexicons of the West Papuan language area

‘giant, giantess’; ‘reus, reuzin’

‘imitate someone's movements’; ‘adjok’; ‘iemands bewegingen nadoen’

‘spleen’; ‘de milt’

‘address on a letter’; ‘het adres van een brief’

‘ko. spinning top, made of bamboo’; ‘een soort bromtollen, gemaakt van bamboes’

‘fig. of. someone who always beats around the bush and never comes out with the truth’; ‘fig. van. iemand, die steeds ergens om heendraait en nooit voor de waarheid uitkomt’

‘small mosquitoes common on the beach’; ‘kleine muskieten aan het strand voorkomende’

‘small kind of sieve’; ‘adjak’; ‘klein zeefje’

‘chicken meat with coconut milk and cloves wrapped in leaves and stewed in hot ashes’; ‘kippenvleesch met santan en kruidnagelen in bladeren gewikkeld en in heete asch gestoofd’

‘of chickens that are still too young to be eligible for reproduction’; ‘van kippen, die nog te jong zijn om voor de voortteling in aanmerking te komen’

‘ko. chicken’; ‘een kapoen’

‘oral mucus, saliva’; ‘mondslijm’

‘water that separates from the coconut fruit during oil preparation’; ‘het water, dat zich bij de olie-bereiding uit de kalapavrucht afscheidt’

‘plant that grows on coral reefs and from which sailors make bracelets that serve as a talisman against illness’; ‘een plant, die op koraalriffen groeit en waarvan de zeelieden armbanden vervaardigen, die als talisman tegen ziekte moeten dienen’

‘root of Millettia sericea, thrown into the sea to stun the fish’; ‘de wortel van Millettia sericea, in zee geworpen om de visschen te bedwelmen’

‘have breakfast’; ‘ontbijten’

‘slowly’; ‘langzaam’

‘pestle’; ‘stamper’

‘place the hand gropingly into something’; ‘de hand tastende ergens in brengen’

‘deliver something daily, e.g. fixedly sell palmwine to someone two or three times a day’; ‘iets dagelijks leveren, b.v. vast twee- of driemaal per dag aan iemand sagoeweer verkoopen’

‘arches of coconut or other leaves, placed for decoration along both sides of the road’; ‘bogen van kalapa of andere bladeren, ter versiering langs beide zijden van den weg geplaatst’

‘sediment of coconut’; ‘het bezinksel van de kokosnoot’

‘eve’; ‘vooravond’

‘cousin and niece, tjoetjoe bersoedara, grandnephew and niece’; ‘neef en nicht, tjoetjoe bersoedara, achterneef en nicht’

‘stretch out the body to take something away’; ‘het lichaam uitstrekken om iets weg te nemen’

‘someone who, hearing dance music somewhere, goes and joins in without being invited’; ‘zoo wordt iemand geheeten die, ergens dansmuziek hoorende, ongenoodigd binnenkomt en mêedoet’

‘sultry land wind which only blows in the morning before the mouth of the rivers, and can sometimes be very cold’; ‘de zwoele landwind, die alleen des morgens vóór de monding der rivieren waait, en soms zeer koud kan zijn’

‘make a toast’; ‘een toast slaan’

‘twisted leaves or pieces of linen, placed under the objects when worn on the head’; ‘ineengedraaide bladeren of stukken lijnwaad, bij het dragen op het hoofd onder de voorwerpen gelegd’

‘basket tapered at the neck, to keep fish from the puddles at low tide’; ‘een mandje aan den hals spits toeloopende, om bij ebbe de visch uit de plassen te bewaren’

‘happy omen’; ‘een gelukkig voorteeken’

‘gill (of fish)’; ‘kieuw van visschen’

‘fallow land’; ‘braakland’

‘why how so?, how come?’; ‘verbast, waarom hoe zoo?, hoe komt het?’

‘neck, cervical vertebrae’; ‘de nek, eigenlijk de halswervels’

‘groin area’; ‘de liesstreek’

‘type of bird (water peacock), which mainly occurs on Buru’; ‘een soort vogel (waterpauw), die vooral op Boeroe voorkomt’

‘sticks used to stir papeda’; ‘soort van stokjes, waarmede de papeda wordt omgeroerd, om die gaar te doen worden’

‘as’; ‘als’

‘if not’; ‘als maar niet’

‘tamarind’; ‘tamarinde’

‘smoke fish, meat, etc. over a fire’; ‘in den rook van het vuur toebereiden van visch, vleesch, enz’

‘first fish caught in a séro, must be eaten whole, while the bones are hung up in the house’; ‘de eerste visch, die in een séro gevangen wordt, en geheel moet gegeten worden, terwijl de graat in de woning wordt opgehangen’

‘type of edible snails, which are common on Galala beach’; ‘een soort eetbare slakken, die veel aan het strand van Galala voorkomen’

‘strung leaves of the sago palm’; ‘de aaneengeregen bladeren van den sagoepalm’

‘basket made of rattan, which is worn on the head’; ‘een mandje van rotan vervaardigd, dat op het hoofd wordt gedragen’

‘kind of harpoon, with which one kills fish at sea’; ‘een soort harpoen, waarmede men op zee de visschen doodt’

‘smell of armpit sweat’; ‘rieken naar okselzweet’

‘someone who wants everything they see (fig.)’; ‘fig. voor iemand die alles wil hebben, wat hij ziet’

‘curvy, rounded’; ‘bochtig, afgerond’

‘long jacket’; ‘een lang baadje’

‘ulcer that is about to break open’; ‘een zweer, die op het punt staat open te breken’

‘of rice that, when cooked in steam, is almost done’; ‘van rijst die, in stoom gekookt, bijna gaar is’

‘phases of the moon’; ‘de schijngestalten der maan’

‘fart’; ‘veesten’

‘row around in an orembay a few times or turn around in a litter chair by rowers or porters, upon arrival at the place of destination of traveling officials, before they disembark. It is considered an honor’; ‘het eenige malen rondscheppen met een orembaai of het ronddraaien met een draagstoel door roeiers of dragers, bij aankomst op de plaats hunner bestemming van rondreizende ambtenaren, vóór dat deze er uitstappen. Het wordt als eene eerbewijzing aangemerkt’

‘town hall’; ‘raadhuis’

‘barb on fishing lines, the heads of arrows, etc’; ‘wêerhaak aan vischlijnen, de punt van pijlen, enz’

‘food while traveling’; ‘levensmiddelen op reis’

‘roasting coffee, cocoa, etc.’; ‘branden van koffie, kakao, enz.’

‘bring light or ignite the light, for which lampoe is used elsewhere, sometimes also bakar palita’; ‘breng licht of steek het licht aan, waarvoor elders lampoe wordt gebezigd, somwijlen ook bakar palita’

‘play "odds or evens" with kalitji seeds by children’; ‘het spelen van even of oneven met kalitji-pilten door kinderen’

‘platter’; ‘een presenteerblaadje’

‘reciprocal pronoun (occurs before verbs)’; ‘dit woordje, voor werkwoorden gevoegd, dient om den reciproquen vorm aan te duiden’

‘walk arm in arm’; ‘gearmd loopen’

‘reach an agreement’; ‘een accoord treffen’

‘ko. basket’; ‘een soort mand’

‘stick to something, sticky’; ‘ergens aan kleven, kleverig’

‘turn your back on someone’; ‘iemand den rug toekeeren’

‘broad root leaves of tall trees’; ‘de breede wortelbladen van hooge boomstammen’

‘swelling of the neck glands’; ‘eene opzwelling van de halsklieren’

‘sago leaves’; ‘sagoebladeren’

‘breastplate worn by men’; ‘borstlap door mannen gedragen’

‘godfather’; ‘peet’

‘rope that one wraps around feet when climbing a betel or coconut tree’; ‘het touw, dat men om de voeten windt, bij het klimmen in een pinang- of kalapaboom’

‘end of string that is used to attach the copper wire to the fishing line’; ‘het eindje touw, dat gebezigd wordt om het koperdraad aan de vischlijn vast te maken’

‘dress flashily, especially for women’; ‘opzichtig gekleed gaan, vooral van vrouwen’

‘box to store fishing gear’; ‘een doos om visschersgereedschap re bewaren’

‘fungus of the aren palm’; ‘het zwam van den arenpalm’

‘cloudy, cloudy sky’; ‘bewolkt, betrokken van de lucht’

‘rusty, covered with rust’; ‘roestig, met roest bedekt’

‘sweet potato’; ‘Batatas edulis’

‘shout, scream’; ‘berterejak’; ‘schreeuwen, gillen’

‘fire striker’; ‘vuurslag’

‘kind of edible soil, especially common among the Oeliasians, which sometimes pregnant women are very keen on’; ‘een soort eetbare aarde, vooral op de Oeliasers voorkomende, waarop somwijlen zwangere vrouwen zeer belust zijn’

‘kind of trachyte stone, which is originally soft, but when exposed to the air gradually becomes very hard’; ‘een soort trachietsteen, die oorspronkelijk zacht is, maar aan de lucht blootgesteld langzamerhand zeer hard wordt’

‘sacrificial altar, stone on which sacrifices are made by natives’; ‘offeraltaar, steen, waarop door de Alifoeroe geofferd wordt’

‘bring light or ignite the light, for which lampoe is used elsewhere, sometimes also bakar palita’; ‘breng licht of steek het licht aan, waarvoor elders lampoe wordt gebezigd, somwijlen ook bakar palita’

‘leek’; ‘Allium spp’; ‘prei’

‘onions’; ‘uien’

‘garden bed for growing seedlings’; ‘bedding voor kweeking van jonge plantjes’

‘joker’; ‘grappenmaker’

‘noise, make noise’; ‘geraas, getier maken’

‘make a toast’; ‘een toast slaan’

‘make a lot of noise’; ‘veel leven maken’

‘give a departing person a farewell meal in honor’; ‘een vertrekkende ter eere een afscheidsmaal geven’

‘make shiny, flashy’; ‘blinkend, glanzend maken’

‘longitudinal splitting of the leaves of the aren palm’; ‘het overlangssplijten van de bladeren van den aren-palm’

‘part the hair in the middle, which is mainly done by the Saboneean women’; ‘het haar in het midden scheiden, war daar vooral door de Saboeneesche vrouwen geschiedt’

‘stakes of a seruk in the sea’; ‘de staken van een seroek in zee’

‘stuffy’; ‘benauwd’

‘capital Ambon’; ‘de hoofdplaats Ambon’

‘ko. plant, the root is used to color red’; ‘Morinda bracteata’; ‘[plant], de wortel wordt gebruikt om rood te kleuren’

‘swim’; ‘zwemmen’

‘dress flashily, especially for women’; ‘opzichtig gekleed gaan, vooral van vrouwen’

‘fall asleep (of limbs)’; ‘het slapen van ledematen’

‘sneeze’; ‘niezen’

‘adjoin’; ‘aangrenzen’

‘simmer’; ‘pruttelen’

‘I, me, 1st person singular pronoun’; ‘voornw. 1e p. E.’

‘tree snail, as opposed to a sea snail, some types are mentioned under tjipoe’; ‘een boomslak, in tegenstelling van een zeeslak, eenige soorren worden onder tjipoe vermeld’

‘Islamic shaman’; ‘islamsche doekoen’

‘midwife who was educated in Batavia’; ‘een vroedvrouw, die op Batavia onderwijs heeft genoten’

‘ko. rash in the spleen area with fever’; ‘een soort uitslag in de miltstteek bij koorts’

‘thunderstones, divided into male and female according to their shape’; ‘dondersteenen, men onderscheidt ze naar den vorm in mannelijke en vrouwelijk’

‘outbuilding’; ‘bijgebouw’

‘grasshopper’; ‘sprinkhaan’

‘sea snail’; ‘een zeeslak’

‘ko. plant, the leaves are eaten as a vegetable’; ‘Kleinhovia hospita’; ‘[plant], de bladen worden als groente gegeten’

‘pieces of gaba-gaba are hollowed out and used to float gumutu rope’; ‘stukken gaba-gaba uitgehold en daardoor goemoetoe-touw gedreven’

‘giant taro, the tubers of which are eaten’; ‘Alocasia macrorrhiza’; ‘[plant], de onderaardsche stengels worden gegeten’

‘neighbour’; ‘buurman’

‘legume, winged bean’; ‘Psophocarpus tetragonolobus’; ‘een peulvrucht’

‘pointed arrow-shaped bamboo strip, which is shot through a pipe by blowing on it (weapon)’; ‘de toegepunte pijlvormige bamboereep, die door blaasroeren geblazen wordt’

‘cassava’; ‘oebi kajoe’; ‘de Cassave’

‘crazy talk’; ‘gekkepraat’

‘speak unclearly’; ‘onduidelijk spreken’

‘impotent’; ‘impotens’

‘scabies’; ‘schurft’

‘severe form of syphilis’; ‘een hevige graad van syphilis’

‘wet’; ‘basoh’

‘wash well’; ‘goed wasschen’

‘ko. long trap made of rattan woven to catch fish’; ‘een langwerpige fuik van rotan gevlochten, om visch te vangen’

‘flatter, caress’; ‘vleien, streelen’

‘moon’

‘phases of the moon’; ‘de schijngestalten der maan’

‘phases of the moon’; ‘de schijngestalten der maan’

‘phases of the moon’; ‘de schijngestalten der maan’

‘phases of the moon’; ‘de schijngestalten der maan’

‘clay pots to store all kinds of things’; ‘aarden potjes om allerlei zaken in te bewaren’

‘body hair’; ‘lichaamshaartjes’

‘pubic hair’; ‘het haar der pudenda’

‘bamboo’; ‘bamboes’

‘flower’; ‘boengan’

‘Chinese hibiscus’; ‘Hibiscus rosa-sinensis’

‘ko. plant, from whose leaf sheaths tjidakos are made’; ‘Crimun arnabile’; ‘[plant], van de bladscheeden worden tjidako's vervaardigd’

‘top of roof’; ‘boeboengan’; ‘de nok van het dak’

‘crown of head’; ‘de kruin van het hoofd’

‘wagtail, ko. bird’; ‘een soon kwikstaart’

‘heron’; ‘reiger’

‘ko. heron often found on the beach’; ‘een soort reiger, die veel aan het strand voorkomt’

‘ko. heron often found on the beach’; ‘een soort reiger, die veel aan het strand voorkomt’

‘snipe, ko. bird’; ‘een watersnip’

‘ko. pigeon’; ‘een soort duif’

‘penis’; ‘het membrum virile’

‘whirlwind’; ‘waterhoos’

‘lottery’; ‘loterij’

‘cradle, rock’; ‘wieg, schommelen’

‘bend’; ‘bocht’

‘boatswain’; ‘bootsman’

‘bread’; ‘brood’

‘buffalo’; ‘buffel’

‘chin, jaw, jawbone’; ‘kin, kaak, kakebeen’

‘deep, depth’; ‘diep, diepte’

‘ko. shrub’; ‘Hyptis sp.’; ‘een heester’

‘k.o. plant, after a failed harvest the three species (album, viride and rubrum) are placed with a prayer around the place to be exorcised’; ‘Graptophijllum hortense’; ‘bij tuinfosso's, b.v. na een mislukten padieoogst, worden de drie soorten (album, viride et rubrum) met doedi rondom de te bezweren paats gelegd’

‘ko. plant’; ‘Mimosa pudica’

‘pass out’; ‘flauw vallen’

‘spots on the body, e.g. moles’; ‘vlekken op het lichaam, b.v. moederflekken’

‘wart’; ‘wrat’

‘plant, the roots of which are used as a medicine’; ‘Acorus sp.’; ‘een plant, waarvan de wortels tot geneesmiddel dienen’

‘in time’; ‘bij tijds’

‘of someone who is drunk and therefore moving like a piece of kapok’; ‘van iemand die dronken is en dus bewegelijk als een pluisje kapok’

‘fall over (jokingly of someone)’; ‘gekscheerende van iemand die valt’

‘he doesn't give a damn about it’; ‘hij geeft er geen ota om’

‘stone axe’; ‘een dissel’

‘solidification of oil, in general thickening of liquid substances’; ‘stollen van olie, in het algemeen dik worden van vloeibare zelfstandigheden’

‘branch of tree’; ‘tak van boomen’

‘corn’; ‘mais’

‘beard’; ‘tjambang’; ‘baard’

‘jambu fruit’; ‘de djamboevrucht’

‘mushroom’; ‘paddenstoelen, champignons’

‘mouth thrush’; ‘de spruw’

‘cockscomb’; ‘djengger’; ‘hanekam’

‘Ricinius spp’; ‘Ricinius-soorten’

‘row’; ‘rei, gelid’

‘persons of the same age’; ‘personen van één leeftijd’

‘bridge’; ‘brug’

‘council of state’; ‘landraad’

‘tame (of animals)’; ‘tam, van dieren’

‘general title by which regents are addressed if one does not know whether they are Radja, Patih or Orang kaja’; ‘algemeene titel, waarmede regenten worden aangesproken, als men niet weet of zij Radja, Patih dan Orang kaja zijn’

‘fully grown girls aged 14 to 15’; ‘volwassen meisjes van 14 à 15 jaar’

‘proud, haughty’; ‘trotsch, hoogmoedig’

‘tired of something’; ‘beu van iets zijn’

‘snare (of hunters)’; ‘strik van jagers’

‘ulcer that is about to break open’; ‘een zweer, die op het punt staat open te breken’

‘garden, regular planting of fruit or other trees’; ‘tuin, geregelde aanplant van vrucht- of andere boomen’

‘strain during defecation’; ‘persen bij ontlasting’

‘fibers left over from washing sago flour and discarded’; ‘de vezels, die overblijven bij het uitwasschen van sagoe-meel en weggeworpen worden’

‘tobacco pouch made of tikar leaves, mainly taken with them when traveling by the residents of Ceram’; ‘een tabakszak van tikar-bladeren, vooral door de bewoners van Ceram op reis medegenomen’

‘old roof, unsuitable for use’; ‘oude atap, ongeschikt voor gebruik’

‘alms, money for the poor’; ‘aalmoes, armengeld’

‘forest, wood’; ‘bosch, woud’

‘factory’; ‘fabriek’

‘seminal discharge of young men’; ‘zaadvloeiing van jongelieden’

‘firecrackers’; ‘voetzoekers’

‘auction’; ‘vendutie’

‘tired of something’; ‘beu van iets zijn’

‘concern’; ‘perdoeli’

‘bored’; ‘vervelen’

‘figure’; ‘figuur’

‘faint’; ‘flauw’

‘make someone sit in the vapor of vinegar poured on some glowing stones, which are placed in an earthen pan under the chair, mainly used for liver disease and jaundice’; ‘iemand in den damp laten zitten van azijn, uitgegoten op eenige gloeiende steenen, die in een aarden pan onder de stoel worden geplaatst, vooral aangewend bij leverziekte en geelzucht’

‘canopy of a bed’; ‘de hemel van een ledekant’

‘tin for baking sago’; ‘vorm om sagoe te bakken’

‘oven’; ‘fornuis’

‘have sex’; ‘vrijen’

‘early’; ‘vroeg’

‘leaf veins of the sago palm’; ‘de bladnerven van den sagoe-palm’

‘container made of garoeroe, suitable for all kinds of purposes’; ‘bak van garoeroe vervaardigd, tot allerlei doeleinden dienstig’

‘hooked’; ‘vastgehaakt’

‘bamboo punt used to push a canoe forward’; ‘de bamboes, die gebruikt wordt om eene prauw voort te duwen’

‘push a canoe along with a talakan’; ‘het voortboomen eener prauw met de talakan’

‘ko. tiger claw’; ‘een soort van dadap’

‘beckon with the hand’; ‘wenken met de hand’

‘purple in color’; ‘paars van kleur’

‘ganemo’; ‘Gnemon gnetum’

‘tease someone, make someone angry’; ‘iemand plagen, kwaad maken’

‘esophagus, throat (in general)’; ‘slokdarm, keel in het algemeen’

‘sing in a full, clear voice’; ‘met volle heldere stem zingen’

1. ‘bamboo pieces used to catch palmwine’; ‘de bamboes om sagoeweer op te vangen’

2. ‘chopsticks for conveying papeda to the mouth and to slurp it up’; ‘de stokjes, om de warme papeda naar den mond te brengen en zoo op te slurpen’

‘leaf sheath of the betel, coconut, sagu tree, etc.’; ‘bladscheede van den pinang-, kelapa-, sagoe-boom, enz.’

‘grow, develop’; ‘groeien, ontwikkelen’

‘of rice that, when cooked in steam, is almost done’; ‘van rijst die, in stoom gekookt, bijna gaar is’

‘small rooms in a home for storing goods’; ‘kleine vertrekken in eene woning om goederen te bergen’

‘carry on arm’; ‘op den arm dragen’

‘round wooden peg’; ‘ronde houten knaap’

‘healthy, only in writing’; ‘njaman’; ‘gezond, alleen in geschriften’

‘gum’; ‘gom’

‘ko. fish’; ‘Anabas scandens’; ‘een soort visch’

‘molar’; ‘kies’

‘water jug’; ‘een waterkan’

‘large fishing net for fishing far out to sea, at’; ‘een groot vischnet, om ver in zee mede te visschen, te’

‘ko. coin’; ‘kobang’

‘ghost, apparition’; ‘spook, geestverschijning’

‘tremble’; ‘beven’

‘ko. wood suitable for making furniture’; ‘een houtsoort, geschikt om meubels van te maken’

‘ko. wood suitable for making furniture’; ‘een houtsoort, geschikt om meubels van te maken’

‘palm fibre’; ‘gëmoeti’

‘fibre of leaf sheath of the areng palm which is used to make fishing lines’; ‘de vezel van de bladscheede van den areng-palm, die wordt gebruikt tot vervaardiging van vischlijnen’

‘threads from the fibres of the plantain tree used to attach bait to a fishing hook’; ‘draden van de vezelen van den pisangboom, om het aas aan de vischhaak te bevestigen’

‘ko. eagle which has white and red spots over its whole body’; ‘een soort kiekendief, die over het geheele lichaam wit en rood gevlekt is’

‘sieve’; ‘een zeef’

‘stir something’; ‘iets omroeren’

‘ko. fish with a split mouth, mock someone with a cleft lip’; ‘een soort visch met gespleten bek, en van daar ter bespotting van iemand met een hazenlip’

‘snakestone’; ‘slangensteen’

‘[plant], the fruits are eaten’; ‘Artocarpus incisa’; ‘[plant], de vruchten worden gegeten’

‘bark (of dogs)’; ‘blaffen van honden’

‘fart’; ‘koentoet’

‘ko. sea animal’; ‘naam van een zeedier’

‘device for making sago flour crumbly before it is sieved’; ‘een toestel om sagoemeel kruimelig te maken, vòòr dat het gezeefd wordt’

‘whitewash walls’; ‘het witten van muren’

‘hollowed out sago trunk through which the water drains during the preparation of sago’; ‘de uitgeholde sagoestam, waarlangs bij de bereiding van sagoe het water wegloopt’

‘moat, deep ditch’; ‘gracht, diepe sloot’

‘joke’; ‘grap’

‘pimples on the face’; ‘puistjes in het aangezicht’

‘greetings’; ‘groeten’

‘coarse’; ‘grof’

‘dumbfounded by something, stare at someone with an open mouth’; ‘verstomd van iets zijn, iemand met open mond aanstaren’

‘carry on the shoulder, e.g. of a carrying pole’; ‘op den schouder dragen, b.v. van een draagstok’

‘outer covering of the branches of the sago palm’; ‘de buitenste omkleeding van de takken der sagoepalmen’

‘bow and stern of canoes’; ‘de voor- en achtersteven van prauwen’

‘do harm, destroy something’; ‘kwaad doen, iets vernielen’

‘chuck, throw (coarse)’; ‘eene meer krachtige uitdrukking voor werpen of gooien’

‘ginger’; ‘gember’

‘glands (tonsils) on both sides of the mouth’; ‘de klieren (amandelen) ter wêerszijden in den mond’

‘do harm, destroy something’; ‘kwaad doen, iets vernielen’

‘birthday’; ‘geboortedag’

‘slide down a tree’; ‘van een boom naar beneden glijden’

‘price for a wedding’; ‘de koopprijs bij een huwelijk’

‘row along the beach’; ‘langs het strand oproeien’

1. ‘chop a tree down with machete’; ‘met de parang in een boom hakken’

2. ‘hiccups’; ‘de hik’

‘part of a plant or tree where the leaves emerge, palmier’; ‘het gedeelte van een plant of boom, waar de bladeren uitschieten, palmier’

‘lungs’; ‘de longen’

‘hiccup, belch’; ‘hik, oprisping’

‘exclamation of melancholy’; ‘een uitroep van zwaarmoedigheid’

‘deluge’; ‘stortvloed’

‘handle, hold’; ‘heft, steel’

‘warts on the face’; ‘wratten op het aangezicht, die op handen en voeten heeten , verk. van darah ajam’

‘fish with a fishing rod’; ‘met den hengel visschen’

‘fishing rod, bamboo rod to which wire is attached for fishing’; ‘de hengelstaak, de bamboes waaraan de draad wordt bevestigd om meê te hengelen’

‘card game that almost corresponds to commets’; ‘een kaartspel, dat bijna met commetten overeenkomt’

‘out of breath after running’; ‘buiten adem zijn na hard loopen’

‘climb a mountain, go up’; ‘een berg beklimmen, opgaan’

‘millet’; ‘Phaseolus lunatus’; ‘gierst’

‘luck in selling goods’; ‘geluk in het verkoopen van goederen’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’; ‘Anabas scandens’; ‘een soort visch’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. thin small fish’; ‘een kleine smalle visch’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. thin small fish’; ‘een kleine smalle visch’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘ko. fish’

‘follow, follow someone’; ‘iemand volgen, achternaloopen’

‘woven basket, which is carried on the back’; ‘gevlochten mand, die op den rug gedragen wordt’

‘sharpen knife’; ‘slijpen van messen’

‘emergence of the rice grains from the ears, takes place in the gardens before the paddy is transported home’; ‘indjak, indjang padi’; ‘het uittreden der padiekorrels uit de aren, wat in de tuinen geschiedt, vóór dat de padie naar huis wordt overgebracht’

‘play the violin’; ‘op de viool spelen’

‘tenderloin of animals’; ‘het haasje van dieren’

‘kidney’; ‘de nieren’

‘fill holes or tears in clothes’; ‘het stoppen van gaten of scheuren in kleederen’

‘stop’; ‘stoppen’

‘speak, converse’; ‘spreken, praten’

‘make someone angry’; ‘iemand kwaad maken’

‘speak lies, lie’; ‘leugentaal spreken’

‘ko. eagle with white breast and white head’; ‘een soort kiekendief met witte borst en witten kop’

‘or (by contrast)’; ‘of (bij tegenstelling)’

‘gathering of fish so that the water begins to foam’; ‘het samenscholen van visschen, zoodat het water begint te schuimen’

‘chintz shirt’; ‘een chitsen kabaai’

‘choke (especially of liquids)’; ‘verslikken, meer speciaal van vloeistoffen’

‘courageous, brave, in a less favorable sense most similar to boast’; ‘moedig, dapper, in eene minder gunstige beteekenis het meest overeenkomende met bluffen’

‘chair’; ‘stoel’

‘palanquin’; ‘draagstoel’

‘ornamental plant’; ‘Codiaeum variegatum’; ‘een sierplant’

‘strips woven from sago leaves with which a room is closed in the event of a door missing’; ‘van sagoebladeren gevlochten strooken, waarmede bij gemis van deur een vertrek wordt afgesloten’

‘old Portuguese dance’; ‘een oude Portugeesche dans’

‘window curtains’; ‘venstergordijnen’

‘old sarongs, which were made by the population in all kinds of colors. The daughters of the Regents wore a special model with black edges’; ‘oude sarongs, die met allerlei kleuren door de bevolking werden vervaardigd. De dochters der Regenten droegen een bijzonder model met zwarte randen’

‘woollen blanket’; ‘wollen deken’

‘ko. salendang made of black cotton worn over the left shoulder by the female members on Sundays in church’; ‘een soort salendang van zwart katoen door de vrouwelijke lidmaten des zondags in de kerk over den linker schouder gedragen’

‘hooked’; ‘vastgehaakt’

‘afterbirth’; ‘de nageboorte’

‘high edges of a fan, which is made of the wood of kakaher palm, and which fan serves to air the sago flour before it reaches the gosò-gosò’; ‘de hooge randen van eene wan, die van het hout van kakaherpalm vervaardigd worden, en welke wan dient om het sagoemeel te luchten, vóór dat het op de gosò-gosò komt’

‘ko. nymphaeifolia, the bulbs are used as pig food’; ‘var. de Nymphaeifolia, de knollen van deze dienen tot varkensvoeder’

‘twilight’; ‘schemering’

‘stand with your legs wide apart’; ‘met de beenen wijd van elkaar staan’

‘clubfoot’; ‘horrelvoet’

‘sprain, twist (of foot)’; ‘verstuiken, verzwikken van den voet’

‘ko. tree, the leaves of which are woven into martens, which are placed somewhere to protect them from being fooled when it rains’; ‘een boom, waarvan de bladeren tot marten gevlochten worden, die men ergens op legt om bij regen voor nar worden te behoeden’

‘betel box of tikar leaves’; ‘sirihdoos van tikarbladeren’

‘flakes on the head’; ‘schilfers op het hoofd’

‘ko. earwigs which is quite long’; ‘eene soort oorwormen, die tamelijk lang zijn’

‘barb’; ‘wêerhaak’

‘fermented palm drink, is obtained by fermenting sageiro and is widely consumed in the interior’; ‘koolwater, wordt door overhaling van gegiste sageiro verkregen en in de binnenlanden veel gedronken’

‘trousers’; ‘broek’

‘dress pants’; ‘een gekleede broek’

‘pyjama pants’; ‘slaapbroek’

‘ko. plant whose seeds are often used by children to play marbles, made by cutting away the marble lying on the closed left hand with the thumb and index finger of the right hand’; ‘Guilandina bonduc’; ‘[plant], de zaden worden door kinderen veel gebezigd om mede te knikkeren, herwelk geschiedt door de op de gesloten linkerhand liggende knikker met duim en wijsvinger der rechterhand weg te knippen’

‘of a coconut which detaches itself from the bark’; ‘van eene kalapavrucht, die uit zich zelf van de bast loslaat’

‘coconut shell which is not yet hard’; ‘een kalapadop, die nog niet hard is’

‘bald’; ‘kaal’

‘basket of coconut or gemoeti leaves’; ‘een mand van kalapa of gemoeti-bladeren’

‘bell which is rung by pulling a rope’; ‘een klok, waarbij de klepel met een touw in beweging wordt gebracht’

‘neighborhoods where the citizens live’; ‘wijken, waar de burgers wonen’

‘smoked fish’; ‘ikan asar’

‘jug’; ‘kruik’

‘piece of cotton wound around the end of a stem of gaba-gaba, which when dipped in oil is used to light lamps’; ‘een stuk katoen, om het uiteinde van een steel van gaba-gaba gewonden, dat, in olie gedoopt, dient om lampen aan te steken’

‘mandibular joint’; ‘het onderkaaksgewricht’

‘cut off the top of plants or trees’; ‘het toppen van planten of boomen’

‘hard head (of someone who has difficulty learning)’; ‘een harde kop, van iemand die moeilijk leert’

‘head of the districts into which a village is divided’; ‘hoofden der wijken, waarin eene negorij is verdeeld’

‘white cucumber’; ‘de witte komkommer’

‘of someone who has lost his eyelids through injury or illness’; ‘van iemand, zie zijne oogleden verloren heeft door verwonding of ziekte’

‘cow’; ‘koe’

‘ko. wild starfruit on which stick insects are found’; ‘Elaeocarpus edulis’; ‘een soort wilde balimbing, waarop de wandelende bladen voorkomen’

‘small fishing net used by two people’; ‘een klein vischnet, dat door twee personen gehanteerd wordt’

‘ko. game played with the kneecap of a goat, which is thrown along a stick on the ground, and where one bets whether it will fall on the concave or convex side: is a child's game in A.’; ‘een spel met de knieschijf eener geit, die langs een stokje wordt op den grond geworpen, ,en waarbij men wedt of het op de holle of bolle zijde zal vallen: is te A. een kinderspel’

‘cap’; ‘muts’

‘playing cards’; ‘speelkaarten’

‘call the different figures when dancing the quadrille’; ‘het afroepen van de verschillende figuren bij het dansen der quadrille’

‘castanets, still used Saparua for some dances’; ‘castagnetten, op Saparoea bij enkele dansen nog in zwang’

‘other smaller slats to which the thatch is attached’; ‘de kleinere andere latten, waaraan de atap is vastgemaakt’

‘rafter, large bamboo slat’; ‘de groote benedenste bamboeslat’

‘crab’; ‘krabbe’

‘armpit’; ‘okselholte’

‘k.o. knife (usually, however, the pinang is cut into pieces with a knife)’; ‘katjip’; ‘gewoonlijk wordt de pinang echter met een mes aan stukken gesneden’

‘not fully cooked (of food)’; ‘van spijzen, die nog niet gaar gekookt zijn’

‘kawat’

‘marriage concluded in this way’; ‘een huwelijk dat op die wijze gesloten wordt’

‘ko. leprosy with cracks in the skin and subsequent loss of the limbs’; ‘een soort melaatschheid met scheuren in de huid en opvolgend verlies der ledermaten’

‘coarse fibres of the pith of the sago and goemoetoe palm’; ‘de grove vezels van het merg van den sagoe- en goemoetoepalm’

‘wear on the head’; ‘op het hoofd dragen’

‘tickle’; ‘kilik’

‘hiss of a lamp that threatens to go out, crackle of wet wood’; ‘het sissen van een lamp, die dreigt uit te gaan, ook het knetteren van nat hout’

‘wink’; ‘knipoogen’

‘shark, someone who is blind in one eye’; ‘haai, van iemand, die aan een oog blind is’

‘[plant], the wood is used to make kris handles, which cost from ƒ3 to ƒ7’; ‘Murraya sumatrana’; ‘[plant], het hout wordt gebezigd tot vervaardiging van krisheften, die van ƒ3 tot ƒ7 kosten’

‘strike, afflict’; ‘kena’

‘get old (of a sago or gumutu tree)’; ‘van een sagoe- of goemoetoe-boom, die reeds oud begint te worden’

‘potato’; ‘aardappel’

‘sing psalms’; ‘psalmzingen’

‘money’; ‘geld’

‘mother of pearl’; ‘paarlemoer’

‘skinny’; ‘koeroes’

‘said of linens, skin color of animals, in short everything that corresponds to the scales of the fish of the same name. Also said ofsaidsomeone who wanders drunkenly along the road’; ‘van lijnwaden, huidskleur van dieren, in het kort alles wat overeenkomt met de schubben van den gelijknamigen visch. Ook van iemand, die dronken langs den weg loopt te zwieren’

‘monkey’; ‘aap’

‘mean swear word’; ‘een gemeen scheldwoord’

‘Tropical almond’; ‘Terminalia catappa’

‘talk, chat’; ‘praten, kletsen’

‘ko. soft wood, whose root leaves have a beautiful pattern, and are therefore often used for the manufacture of furniture’; ‘een zachte houtsoort, maar waarvan de wortelbladen prachtig gevlamd zijn, en dus dikwerf tot vervaardiging van meubels dienen’

‘garden’; ‘këbon’

‘frog’; ‘kikvorsch’

‘carry someone on their shoulders’; ‘iemand op de schouders dragen’

‘long piece of bamboo used to stab something, e.g. fruits of a tree, stabbing itself’; ‘een lange bamboes om iets af te steken, b.v. vruchten van een boom, het steken zelf’

‘fibrous material of a coconut husk’; ‘het vezelachtig weefsel van den kalapadop’

‘flower sheath of the coconut palm’; ‘de bloemscheede van den kokospalm’

‘hasiel money, court tax of 5 guilders’; ‘hasielgelden, de hoffdelijke belasting van ƒ 5’

‘butterfly, moth’; ‘vlinder, kapel’

‘pig or duck coop’; ‘een varkens- of eendenhok’

‘thin’; ‘mager’

‘marsupial, cuscus’; ‘een buideldier, coescoes’

‘dish consisting of small fish (in Ambon ikan poeri), which are stripped of bones and innards and mixed with lemon juice, chili pepper and sometimes other seasonings’; ‘een gerecht, bestaande uit kleine vischjes (te Ambon ikan poeri), die van graten en ingewanden ontdaan met lemoensap, spaansche peper en soms nog andere kruiderijen vermengd worden’

‘consumption, tuberculosis’; ‘tering’

‘ko. small beetle that lives in loose sand’; ‘eene eigenaardige soort kleine torren, die zich in mul zand ophouden’

‘old dance, in which the dancing couples face each other in two long rows’; ‘een oude dans, de dansende paren staan tegenover elkaar in twee lange reien’

‘fragipani tree’; ‘de kambodjaboom’

‘female witness at baptism’; ‘vrouwelijke getuige bij den doop’

‘male witness at baptism’; ‘mannelijke getuige bij den doop’

‘condition’; ‘conditie’

‘conjunction: that’; ‘het voegw. dat’

‘conjunction: that’; ‘het voegw. dat’

‘contribution to the shooting fund’; ‘de contributie aan de schutterskas’

‘ko. card game: some, usually four, cards are turned over, the highest wins’; ‘een soort kaartspel: eenige, gewoonlijk vier, kaarten worden gekeerd, de hoogste wint’

‘agree’; ‘accordeeren’

‘root in the ground (of a pig)’; ‘wroeten in den grond van een varken’

‘hair pin, ear pick’; ‘haarpen, oorpeuter’

‘wrinkled (of skin), wrinkled (of clothes)’; ‘gerimpeld van de huid, ook gekreukeld van kldeederen’

‘surprised’; ‘verbast’

‘earth spirits or gnome men who live in the trees’; ‘aardgeesten of kaboutermannetjes, die zich in de boomen ophouden’

‘conscripts in the Regenren der Ambon negorijs: their number varies’; ‘dienstplichtigen bij de Regenten der Ambonsche negorijen: hun getal verschilt naar het aantal soa's’

‘bottle gourd’

‘praise someone's goods in order to get something from him’; ‘iemands goederen prijzen om wat van hem te krijgen’

‘kite’; ‘vlieger’

‘red ant with long legs, only found on kalapa trees’; ‘roode mier met lange pooten, die alleen op kalapaboomen voorkomt’

‘device for placing pans so that they do not fall over’; ‘een toestel om pannen in te plaatsen, dat ze niet omvallen’

‘strands of rope’; ‘vieren van touw’

‘pirate’; ‘zeeroover’

‘forest cat, much like a tinggalong, but longer in body and tail’; ‘een boschkat, veel overeenkomende met tinggalong, maar langer van lijf en staart’

‘long worms which are found on the beach’; ‘lange wormen, die aan het strand voorkomen’

‘black poison snake that lives in rotten tree trunks’; ‘een zwarte giftslang, die zich in vermolmde boomstammen ophoudt’

‘small pimples behind the ears and on the back’; ‘kleine puistjes achter de ooren en op den rug’

‘big red ant’; ‘groote roode mier’

‘pull back foreskin’; ‘het terughalen van het praeputium’

‘mortar’; ‘lësoeng’

‘rice block’; ‘rijstblok’

‘late’; ‘laat’

‘make notches in a tree truck to use as foot holds when climbing up’; ‘het maken van inkeepingen in een boornstam, om bij het naar boven klimmen de voeten te laten rusten’

‘ko. fruit tree’; ‘Nephelium sp.?’; ‘een vruchtboom’

‘swim back and forth around some bait (of fish)’; ‘van visch, die rond eenig aas heen en weêr zwemt’

‘navigate’; ‘laveeren’

‘make all kinds of graceful movements when dancing’; ‘het maken van allerlei sierlijke bewegingen bij het dansen.’

‘someone who tricks, fools or deceives someone else, and in the meantime benefits from it’; ‘iemand die een ander fopt, voor den gek houdt of beet neemt, en daarmede intusschen zijn voordeel doet’

‘ko. fish’; ‘een bekende vischsoort’

‘lime’; ‘Citrus sp.’; ‘limoen’

‘ko. lemon’

‘ko. lemon’

‘ko. lemon’

‘ko. lemon’

‘ko. lemon’

‘walk along the beach’; ‘langs het strand loopen’

‘place that a pig prepares for giving birth’; ‘de plaats, die een varken gereed maakt om te werpen’

‘place that a pig prepares for giving birth’; ‘de plaats, die een varken gereed maakt om te werpen’

‘cloth, handkerchief’; ‘doek, zakdoek’

‘ko. cloth that was tucked in to the sarong when going to chuch’; ‘[doek], die bij het gaan naar de kerk opgevouwen tusschen de sarong werd gestoken’

‘ko. cloth carried in the hand’; ‘[doek], die in de hand gedragen werd’

‘cut off branches from a tree, prune’; ‘takken van een boom afhakken, snoeien’

‘noise’; ‘leven’

‘wild (of animals)’; ‘wild van dieren’

‘grater’; ‘een rasp’

‘rope of e.g. gemoeti’; ‘streng, b.v. van gëmoeti’

‘torch, firebrand’; ‘fakkel, toorts’

‘enlighten’; ‘bijlichten’

‘used when embroidering with gold or silver thread’; ‘bij het borduren met goud- of zilverdraad gebezigd’

‘unable to do something due to illness’; ‘niet in staat zijn iets uit te voeren door ziekte’

‘sew on loosely’; ‘losjes aannaaien’

‘draw’; ‘teekenen’

‘moss’; ‘mos’

‘stretch out, straighten something that is crooked’; ‘uitstrekken, recht maken van iers dat krom is’

‘glare, leer’; ‘gluren, loeren’

‘slurp papéda which is brought to the mouth with the gata-gata’; ‘het opslurpen der papéda, die met de gata-gata naar den mond gebracht wordt’

‘smallpox’; ‘pokken’

‘spit out milk by a child when it has sucked too much’; ‘het uitspuwen van de melk door een kind, als het te veel gezogen heeft’

‘yellow copper’; ‘geel koper’

‘hold, grasp’; ‘vasthouden, vastgrijpen’

‘small knife which is inserted between the waistband and the body, and which the Buginese mainly carry’; ‘een klein mes, dat tusschen den broeksband en het lijf wordt gestoken, en dat vooral de Boegineezen dragen’

‘swap shoulders of the middle bamboo poles with the bearers of a litter’; ‘het verwisselen van schouder der middelste bamboes door de dragers eener draagstoel’

‘weak, soft’; ‘week, zacht’

‘soak sago flour in cold water to distribute it before pouring cold water over it’; ‘het weeken in koud water van sagoemeel om het fijn te verdeelen, vóór dat er koud water over heen wordt gegoten’

‘expensive, rare’; ‘duur, zelden, zeldzaam’

‘bottom beam of a house on which the |fi[gaba-gaba} wall rests’; ‘de onderste balk eener woning, waarop de gaba-gaba omwanding rust’

‘keel of a prahoe papan’; ‘de kiel van eene prahoe papan’

‘caterpillar, insect’; ‘rups, insekt’

‘caterpillar, insect’; ‘rups, insekt’

‘worms’; ‘wormen’

‘ko. beetle that often occurs on the corn palm’; ‘Euchirus longimanus’; ‘een soort torren, die veel op den arenpalm voorkomen’

‘bluff, boast’; ‘bluffen, pochen’

‘fruit of the lontar palm’; ‘de vrucht van den lontarpalm’

‘burnt taste (of food)’; ‘een aangebrande smaak van het eten’

‘manufacturing costs’; ‘maakloon, van kleedingstukken’

‘belch’; ‘oprisping’

‘godfather’; ‘peet’

‘flower bud that is about to open’; ‘een bloemknop, die op het punt is zich te openen’

‘small water jar’; ‘een kleine tampajan’

‘naughty (of children)’; ‘ondeugend van kinderen’

‘stare, stare at’; ‘staren, aanstaren’

‘ko. mangrove tree’; ‘dezelfde boom, die bij P. mangi-mangi heet’

‘compete’; ‘wedijveren’

‘struggle’; ‘worstelen’

‘beads’; ‘kralen’

‘run back and forth to put something in order, e.g. a guest arrives unexpectedly’; ‘heen en weerloopen om iets in orde te brengen, als b.v. onverwachts een gast komt’

‘bird whose chirp in the yard indicates that a woman is concealing a pregnancy’; ‘een vogel, die te kennen geeft, dat op het erf, waar hij zijn geluid doet hooren, zich eene vrouw bevindt, die hare zwangerschap verbergt’

‘bird whose chirp in the yard indicates that a woman is concealing a pregnancy’; ‘een vogel, die te kennen geeft, dat op het erf, waar hij zijn geluid doet hooren, zich eene vrouw bevindt, die hare zwangerschap verbergt’

‘corners formed by the roof with the side walls of the house’; ‘de hoeken, die het dak met de zijwanden van het huis vormt’

‘malation bush’; ‘de malatiestruik’

‘speaking confusedly, such as that of drunken people’; ‘verward spreken, zooals van dronken lieden’

‘money that is paid in a funeral home by the guests to cover the expenses of the funeral meal’; ‘het geld, dat in een sterfhuis door de genoodigden betaald wordt, om de onkosten van het doodenmaal te dekken’

‘ko. plant’; ‘Moringa polygona’

‘hammer’; ‘hamer’

‘work for reimbursement of costs without wages’; ‘het werken tegen vergoeding van kost zonder loon’

‘scattered, occur here and there’; ‘verspreid, hier en daar voorkomende’

‘chair made of plants’; ‘stoel van planten’

‘bad of sight: derived from the white spots on the cornea, which are often the cause’; ‘slecht van gezicht: afgeleid van de witte vlekken op het hoornvlies, die er dikwerf de oorzaak van zijn’

‘cross-eyed’; ‘scheel’

‘fishing hook’; ‘vischhaak’

‘white spot in the lens or in the eyeball’; ‘een witte plek in de lens of in den oogbol’

‘condition of the eyelids’; ‘een aandoening der oogleden’

‘disease of the eyelids, so that they cannot be closed’; ‘ziekte der oogleden, zoodat deze niet kunnen gesloten worden’

‘charms to prevent the stealing of fruits, etc’; ‘toovermiddelen om het stelen van vruchten, enz. te beletten’

‘police officer’; ‘politieoppasser’

‘big water jar’; ‘een groote tampajan’

‘tough, difficult to break’; ‘taai, moeilijk breekbaar’

‘fortune teller’; ‘waarzegger’

‘a womaniser, naughty (of children)’; ‘van iemand, die nog al vrouwziek is uitgevallen, ook ondeugend van kinderen’

‘look down, look ahead, bow down’; ‘naar beneden zien, voor zich kijken, buigen’

‘slow bow while curtseys of ladies’; ‘het langzaam doorbuigen bij revérences van dames’

‘hatch eggs’; ‘uitbroeden van eieren’

‘sweep’; ‘vegen’

‘axe’; ‘een bijl’

‘remains left behind in a sago tree after beating the sago’; ‘het overschot in een sagoeboom na het kloppen der sagoe’

‘modification of the tjiki game’; ‘eene wijziging van het tjikispel’

‘of fruits that fall off before they are fully ripe’; ‘van vruchten, die afvallen, vóór dat ze goed rijp zijn’

‘ebb tide’; ‘ebbe’

‘oil that is for burning and is called minjak bosoek elsewhere’; ‘de tweede dient om te branden en is de elders genoemde minjak boesoek’

‘oil that is skimmed off during the preparation of oil and added to dishes’; ‘de eerste wordt bij de oliebereiding afgeschept en in spijzen gedaan’

‘purgative for children’; ‘een purgeermiddel voor kinderen’

‘have bad intentions towards’

‘ko. bird’; ‘de bekende vogel’

‘someone who talks a lot, chatterbox who knows so much about everything’; ‘iemand die veel praats heeft, een kletser, die zoo war van alles af weet’

‘treat someone roughly, snap at someone’; ‘iemand ruw bejegenen, toesnauwen’

‘someone who knows how to make off with a nice trick somewhere’; ‘iemand die slag heeft zich met een mooi praarje ergens af te maken’

‘someone who talks a lot, chatterbox who knows so much about everything’; ‘iemand die veel praats heeft, een kletser, die zoo war van alles af weet’

‘sailor’; ‘matroos’

‘marbles made of glass or stone’; ‘knikkers van glas of steen’

‘heap, quantity’; ‘een hoopje, eene hoeveelheid’

‘eel’; ‘paling’

‘large bat’; ‘de groote vledermuis’

‘mute, unable to speak’; ‘stom, niet kunnende spreken’

‘mute, unable to speak’; ‘stom, niet kunnende spreken’

‘anus, split or opening e.g. between planks’; ‘de anus, eene reet of opening b.v. tusschen planken’

‘ko. plant’; ‘Cynometra cauliflora’

‘forward, entirely consistent with it’; ‘tëroes’; ‘vooruit, geheel overeenkomende met het’

‘moaning of a sick person’; ‘het stenen van een zieke’

‘wisdom tooth, tusk of wild animals’; ‘de wijsheidskies, slagtand van wilde dieren’

‘adze-shaped bamboo stake with which the cellular tissue of the sago tree is beaten, also the act of beating sago’; ‘de disselvormige bamboes, waarmede het cellige weefsel van den sagoeboom geklopt wordt, ook die bewerking zelfve’

‘fig. we'll see who wins and who loses’; ‘fig. wij zullen eens zien, wie er bij wint en wie er schade bij lijdt’

‘severe form of scabies which occurs on the legs’; ‘een hevige graad van schurft aan de onderste ledematen voorkomde’

‘grandmother’; ‘nènèk’; ‘grootmoeder’

‘grandmother’; ‘grootmoeder’

‘outriggers of canoe’; ‘de uithouders eener vlerkprauw’

‘unmarried adult young people aged 16 to 20’; ‘ongehuwde volwassen jongelieden van 16 tot 20 jaar’

‘ko. plant, the stems are finely pounded, mixed with lime, used for bricklaying: this would prevent the lime from crumbling’; ‘Cassytha filiformis’; ‘[plant], de stengels worden fijn gestampt, met kalk gemengd, bij het metselen gebezigd: daardoor zou het afbrokkelen der kalk worden voorkomen’

‘nipa palm’; ‘Nypa fruticans’; ‘de nipah-palm’

‘bee’; ‘bij, bije’

‘ko. bee’; ‘[bij]’

‘ko. bee that is dangerous and can with its sting kill cattle’; ‘[bij], gevaarlijk en kunnen door hare steken runderen dooden’

‘ko. bee that supplies the largest amount of honey’; ‘[bij], de meeste honing leverd’

‘mosquito’; ‘muskier’

‘fishing line made of gumutu or twisted yarn’; ‘vischlijn van goemoetoe of garen gedraaid’

‘genitals of the person being addressed’; ‘de genitaliën der toegesprokene’

‘copper wire that connects the fishing line to the hook’; ‘het koperdraad, dat de vischlijn met den haak verbindt’

‘wife of teacher’; ‘de vrouwen der meesters’

‘regent's wives’; ‘regentsvrouwen’

‘regent's wives’; ‘regentsvrouwen’

‘bait when fishing with the line’; ‘aas bij het visschen met de lijn’

‘grunt (of a pig)’; ‘het knorren van een varken’

‘speak through the nose’; ‘door den neus spreken’

‘bark and wood, which are placed in the garoeroe, and the bitter components of which are absorbed into the sageroe, so that it derives its bitter taste from it’; ‘de schors en het hout, dat in de garoeroe gedaan wordt, en waarvan de bittere bestanddeelen in de sagéroe worden opgenomen, zoodat deze daaraan haren bitteren smaak ontleent’

‘misty rain with sunshine’; ‘stofregen met zonneschijn’

‘handle, hold’; ‘heft, steel’

‘crowbar, lift up’; ‘koevoet, oplichten’

‘bag’; ‘zak’

‘gentleman, thus the people call their regents’; ‘heer, aldus noemt de bevolking hare regenten’

‘neck muscle, sternocleidomastoideus’; ‘de halspier, m. sternocleido-mastoideus’

‘hunt, go hunting’; ‘jagen, op de jacht gaan’

‘warn with your finger’; ‘met den vinger waarschuwen’

‘hole in a canoe to let water out’; ‘een gat in eene prauw om het water uit te laten’

‘fog, mist’; ‘mist, nevel’

‘lull child to sleep’; ‘het in slaap sussen van kinderen’

‘act up, demanding’; ‘van iemand die kuren, veel noten op zijn zang heeft’

‘drummer of a tifa’; ‘tifadoor’

‘free people’; ‘de vrije lieden’

‘someone who has something in his eyes that always causes bad luck, without even knowing it’; ‘iemand die iets in zijn oogen heeft, waardoor hij altijd ongeluk aanbrengt, zonder het zelf te weten’

‘pagans, as opposed to Christians’; ‘heidenen, in tegenstelling van christenen’

‘drummer of a tifa’; ‘tifadoor’

‘expression used to ridicule the incessant singing of psalms, since the Kailolorese, although Mohamedans, have not yet sat in the pirogue or they already begin to sing’; ‘eene uitdrukking om het onophoudelijk psalmzingen te ridiculiseeren, daar de Kailoloreezen, ofschoon Mohamedanen, nog niet in de prauw zitten, of zij beginnen al te zingen’

‘people have already gone to church’; ‘de menschen gaan reeds naar de kerk’

‘people are already on their way to the party’; ‘men is al op weg naar het feest’

‘bastard who does everything wrong’; ‘een botterik, die alles verkeerd doet’

‘o'clock’; ‘uur’

‘vehicle, vessel’; ‘een vaartuig’

‘breast patch worn by children’; ‘borstlap door kinderen gedragen’

‘large coconut shell to scoop water’; ‘een groote kalapadop om water te scheppen’

‘rings made of rattan, which replace the knee bars on some winged canoes’; ‘van rotan vervaardigde ringen, die bij enkele vlerkprauwen de kniehouten vervangen’

‘very small canoe in which only one person can sit’; ‘een zeer kleine prauw, waarin slechts één persoon kan plaats nemen’

‘confused’; ‘venward, in de war’

‘copper nails’; ‘koperen spijkers’

‘braid’; ‘vlechten’

1. ‘copper wire which is twisted around the fishing hook to secure it firmly’; ‘het koperdraad, dat om den vischhaak wordt gedraaid, om deze stevig te bevestigen’

2. ‘sharpening stone or razor sling’; ‘een slijpsteen of scheerriem’

‘tobacco measure of about ½ pikol’; ‘een tabaksmaat van ongeveer ½ pikol’

‘mow grass’; ‘afmaaien van gras’

‘slippers, women's shoes’; ‘pantoffels, damesschoenen’

‘arrow bow’; ‘pijlboog’

‘sit (of a newly married woman with her husband's relatives)’; ‘het aanzitten van eene pas gehuwde vrouw met de bloedverwanten van haren man’

‘kind of weasel, known as the fiercest enemy of snakes’; ‘een soort wezel, bekend als de hevigste vijand der slangen’

‘ko. pandanus from which mats are made’; ‘eene soort pandanen, waarvan matten vervaardigd worden’

‘ko. brush to clean sago molds’; ‘een soort kwast, om sagoevormen schoon te maken’

‘joker’; ‘grappenmaker’

‘white spots on the face or body’; ‘witte vlekken op het aangezicht of lichaam’

‘walk around in other people's homes to take away something or other’; ‘rondloopen in de doesoens van anderen, om 't een of ander weg te halen’

‘clean garden’; ‘het schoonmaken der tuinen’

‘transport a sick person’; ‘het vervoeren van een zieke’

‘hurry, hasty in movements and words’; ‘zich haasten, haastig in bewegingen en woorden’

‘hut in the garden’; ‘een hutje in de tuinen’

‘cucumber’; ‘komkommer’

‘few pieces’; ‘een paar stuks’

‘licentious, dissolute’; ‘parlente, losbandig’

‘big knife, cleaver’; ‘groot mes, houwer’

‘wind a rope around something to secure it properly’; ‘een touw ergens om heen winden, om het goed vast te maken’

‘small fishing net’; ‘een klein vischnet’

‘become a couple, get married’; ‘djadi satoe paris’; ‘een paar worden, in den echt treden’

‘even or odd’; ‘even of oneven’

‘licentious, dissolute’; ‘parlente, losbandig’

‘hoarse (of voice)’; ‘heesch van stem’

‘home or place to which the cause of an illness is attributed’; ‘eene woning of plaats, waaraan de oorzaak eener ziekte wordt geweten’

‘target shooting’; ‘schijfschieten’

‘wish someone health and happiness or drink on someones health or happiness’; ‘iemand gezondheid en geluk toewenschen of toedrinken’

‘measure of millet, which contains two gantang’; ‘een gierstmaat, die twee gantang inhoudt’

‘move on with something quickly and cheerfully’; ‘vlug en vroolijk ergens mede voortgaan’

‘ko. citrus’; ‘Citrullus edulis’

‘destroy something, bring into disarray’; ‘iets vernielen, in het ongereede brengen’

‘spicy’; ‘heet op de tong’

‘promise to provide mutual aid by the population of two different communities’; ‘de belofte tot het verleenen van wederzijdsche hulp door de bevolking van twee verschillenden negorijen’

‘make notches in a tree truck to use as foot holds when climbing up’; ‘het maken van inkeepingen in een boornstam, om bij het naar boven klimmen de voeten te laten rusten’

‘prevent, obstruct something’; ‘iets verhinderen, beletten, tegengaan’

‘ward off with the hand or any tool’; ‘afweren met de hand of eenig werktuig’

‘something that is not lawful’; ‘iets dat niet geoorloofd is’

‘pen to write’; ‘pen om te schrijven’

‘to, at’; ‘pada’

‘go to someone’; ‘iemand tegemoet gaan’

‘extra food that is stored away’; ‘het overschot van spijzen, dat bewaard wordt’

‘cannot walk due to illness (of children), no matter how old they are’; ‘van kinderen, die wegens ziekte niet kunnen loopen, hoezeer ze den leeftijd al hebben’

‘pick (of fruits)’; ‘afplukken van vruchten’

‘mud’; ‘petjèk’

‘cap’; ‘pet’

‘postponement of a few days within the mourning period, when one who is invited to a festival does not wish to attend it in mourning clothes, so as not to be prevented from participating in the festivities’; ‘alzoo wordt genoemd het verschuiven van een paar dagen in den rouwtijd, als men op een feest genoodigd dit niet gaarne in rouwkleederen bijwoont, om niet verhinderd te zijn aan de feestvreugde deel te nemen’

‘fennel, the leaves are boiled and the decoction drunk against stomach ache’; ‘Foeniculum vulgare’; ‘[plant], de bladen worden gekookt en het afkooksel gedronken tegen buikpijn’

‘limp, lame’; ‘hinken, kreupel’

‘vat, tub’; ‘een vat’

‘cheek’; ‘de wangen’

‘dimple in the cheek’; ‘een kuiltje in de wang’

‘deep plate’; ‘een diep bord’

‘bunch of plates’; ‘een stel borden’

‘flat plate’; ‘een plat bord’

‘banana’

‘ko. banana’

‘ko. banana’

‘ko. banana’

‘ko. banana’

‘ko. banana’

‘someone who is strict and does not engage in sweet talk (figurative)’; ‘fig. iemand die streng is en zich met geen mooie praatjes inlaat’

‘burst, explode’; ‘bersten, barsten’

‘peel’; ‘afpellen’

‘flat, in the sense of pressed’; ‘plat, in den zin van ingedrukt’

‘bounce back’; ‘terugkaatsen’

‘hit a tifa drum’; ‘op de tifa slaan’

‘pick up from the ground’; ‘oprapen van den grond’

‘something like this has never happened before’; ‘zoo iets is nog nimmer gebeurd’

‘belly’; ‘përoet’

‘potbelly’; ‘een dikbuik’

‘rumbling in the stomach’; ‘rommeling in den buik’

‘rumbling in the stomach’; ‘rommeling in den buik’

‘puss, only used when calling a cat’; ‘poes, alleen bij het roepen eener kat’

‘aren palm’; ‘de aren-palm’

‘vegetable hummingbird’; ‘Agati grandiflora’

‘group of coconut or fruit trees’; ‘een groep kalapa- of vruchtboomen’

‘trees have all fallen one by one’; ‘de boomen zijn alle een voor een omgevallen’

‘bag, pocket in clothing’; ‘zak, ook in kleedingstukken’

‘stalls in front of the houses, where sagoe lèmpèn, bëlatjan, sagéroe, tjili, tjintjau, etc. are sold.’; ‘stalletjes voor de huizen, waar sagoe lèmpèn, bëlatjan, sagéroe, tjili, tjintjau, enz. verkocht worden.’

‘tortoise’; ‘landschildpad’

‘full’; ‘pënoeh’

‘aim’; ‘mikken’

‘piece of firewood which is on fire at one end, such as is also taken to the gardens to light a fire there’; ‘een stuk hout in het vuur, dat aan het eene einde in brand is, zooals ook medegenomen wordt naar de tuinen om daar vuur aan te maken’

1. ‘k.o. gourd’; ‘pëpareh’

2. ‘large furuncle’; ‘een groote furunkel’

‘vagina’; ‘het pudendum muliebre’

‘police officer’

‘tea pot, steeping pot’; ‘alleen gebruikt van een thee- of trekpot’

‘reduction of the years of life when marrying a widow, to add them to hers, so that the person married to her dies soon’; ‘het afnemen van de jaren bij het trouwen eener weduwe, om die bij de hare te voegen, zoodat de aangehuwde persoon spoedig sterft’

‘large canoe, such as the Serammese make, similar to the Ternatian pakatora’; ‘een groote prauw, zooals de Cerammers vervaardigen, overeenkomende met de Ternataansche pakatora’

‘canoe made from one tree trunk, in contrast to the prahoe papan’; ‘een prauw uit één boomstam vervaardigd, in tegenstelling van de prahoe papan’

‘canoe with outriggers’; ‘eene vlerkprauw’

‘capsize (of a canoe)’; ‘het omslaan eener prauw’

‘fork’; ‘vork’

‘soon, quickly’; ‘spoedig, snel’

‘soon, quickly’; ‘spoedig, snel’

‘radish’; ‘Raphanus caudatus’; ‘radijs’

‘part of a sago tree that remains in the ground after it has been felled’; ‘het na omhakken van den sagoepalm in den grond overblijvend deel van den stam’

‘roast over the fire’; ‘roosteren boven het vuur’

‘hair that is completely gray’; ‘haren, die geheel grijs zijn’

‘loose hanging (of hair)’; ‘loshangend van haren’

‘together, all at the same time’; ‘gezamenlijk, allen te gelijk’

‘ear of rice, cluster of fruits’; ‘padieaâr, tros van vruchten’

‘pleasant, feel good’; ‘aangenaam, zich lekker gevoelen’

‘large fishing net, used in deep water’; ‘een groat vischnet, in diep water gebruikt’

‘force someone to work continuously’; ‘iemand dwingen onafgebroken bezig te zijn’

‘high basket to store dried canary seeds’; ‘een hooge mand, om gedtoogde kanariepitten te bewaren’

‘soak in water or moisture’; ‘in water of vocht weeken’

‘drizzle’; ‘motregen’

‘cricket’; ‘krekel’

‘prison’; ‘het kettingkwartier’

‘municipality hall, village hall’; ‘gemeente of dorpshuis’

‘house where spirits and palmwine are sold’; ‘huis, waar arak en sagéroe verkocht worden’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘plant that is well known for the oil that is prepared from its leaves’; ‘Andropogon schoenanthus’; ‘[plant], waar uit de bladen de bekende olie wordt bereid’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘ko. grass’

‘rib’; ‘rib’

‘very small prawns, which were caught on the beach at low tide’; ‘zeer kleine garnalen, die bij ebbe aan het strand gevangen warden’

‘sandbank in the sea that is not connected to the beach’; ‘een zandplaat in zee, die niet met het strand in verbinding staat’

‘palm wine’; ‘sagoeweer’

‘arrowroot’; ‘arrowroot’

‘spear, javelin, lance’; ‘speer, spies, lans’

‘branch of coconut and sago trees, more specifically the sheath-shaped extension of the trunk, from which containers are made to knead the sago flour’; ‘tak van kalapa- en sagoeboomen, meer bijzonder het scheedevormig verlengsel van den stam, waarvan bakken vervaardigd worden om het sagoemeel uit te kneden’

‘branches of coconut and other palm trees’; ‘de takken van kalapa- en andere palmboomen’

‘two planks on either side of a small canoe’; ‘de beide planken ter weerszijden eener kleine prauw’

‘wing, fin (of fish)’; ‘vleugel, ook vinnen van een visch’

‘moss plant that grows on the cliffs on the east coast of Leitimor, and is taken off at low tide and eaten by the population, due to a lack of fish, either raw or fried with onions and chili pepper. There are other kinds, like fi{sajor ariang}, etc’; ‘een mosplant, die op de klippen groeit aan de oostkust van Leitimor, en bij ebbe er afgehaald, door de bevolking, bij gebrek aan visch, wordt gegeten, hetzij rauw, dan wel met uien en Spaansche peper gebakken. Er zijn nog andere soorten, als fi{sajor ariang}, enz’

‘ko. plant’; ‘Pisonia alba’

‘bag, pocket in clothing’; ‘zak, ook in kleedingstukken’

‘inflammation, in general a disease in which stabbing pains occur’; ‘ontsteking, in het algemeen eene ziekte, waarbij stekende pijnen voorkomen’

‘fainting sickness, epilepsy’; ‘vallende ziekte’

‘convulsions in children’; ‘stuipen bij kinderen’

‘shortness of breath’; ‘aamborstigheid’

‘ko. fish that is most suitable for salting, and although less tasty than ikan lolòsi, can still be kept longer’; ‘een vischsoort, die het meest geschikt is voor inzouten, en ofschoon minder lekker dan ikan lolòsi, toch langer kan bewaard wotden’

‘heavy downpour at the end of the monsoon, by which the natives say that everything is supposedly swept clean’; ‘hevige stortvloed op het einde van den moeson, waardoor de inboorlingen zeggen, dat alles zoogenaamd schoon wordt geveegd’

‘coconut shell for drinking palmwine’; ‘kalapadop om sagéroe uit te drinken’

‘have surplus food on plates or dishes removed in order to clean them’; ‘het laten wegnemen van het overschot van spijzen op borden of schotels, om die te kunnen reinigen’

‘shield, brace, strut’; ‘schild, ook schoor of stut’

‘do something or walking around in an indifferent or thoughtless manner’; ‘op onverschillige of ondoordachte wijze iets doen of rondloopen’

‘wrap trees with spines or something else to prevent people from climbing them’; ‘boomen met stekels of iets anders omwinden, om te verhinderen, dat men er in klimt’

‘pour out’; ‘uitgieten, uitschenken’

‘very narrow path, also a narrow opening between reefs, through which small canoes can only pass with difficulty’; ‘een zeer nauw pad, ook eene smalle opening cusschen riffen, waar kleine prauwen slechts met moeite kunnen doorgaan’

‘stuck on a fish hook (of stones in the water), choke’; ‘vastgehaakt van een vischhaak aan steenen in het water, ook verslikken’

‘stakes in the ground, for encircling the tendrils of beans, tubers, etc.’; ‘staken in den grond, voor het omslingeren van de ranken van boontjes, oebi, enz.’

‘hat, headgear’; ‘hoed, hoofddeksel’

‘hat of beaver hair’; ‘een kastoren hoed’

‘of cattle that are still too young to be eligible for reproduction’; ‘van runderen, die nog te jong zijn om voor de voortteling in aanmerking te komen’

‘twelve’

‘eleven’

‘bamboo tool for catching squid’; ‘een werktuig van bamboes om inktvisschen te vangen’

‘drag across the ground’; ‘over den grond sleepen’

‘raft, ferry’; ‘een vlot, veerpont’

‘bench of bamboo’; ‘rustbank van bamboes’

1. ‘piece, very small amount of something’; ‘een stukje, eene zeer geringe hoevedheid van iets’

2. ‘measure, three of which go on a kati’; ‘een maat, waarvan er drie op een katie gaan’

‘grab with the hand’; ‘eene greep met de hand’

‘farewell meal’; ‘scheidsmaal’

‘tease, make fun of someone’; ‘bespatten, iemand voor den gek houden’

‘cast a line while pulling a canoe, with a chicken feather on the hook, to attract fish’; ‘onder het voortscheppen eener prauw de lijn uitwerpen, met een kippenveêrtje aan den haak, om visch te lokken’

‘salty in taste, like water from wells near the beach’; ‘ziltig van smaak, zooals van water uit putten nabij her strand’

‘decorations at the stem and stern of an orem bay’; ‘de versierselen aan de voor- en achtersteven eener orembaai’

‘ant’; ‘mier’

‘earthenware pots with flat bottoms’; ‘aarden potten met platten bodem’

‘expression of denial’; ‘dient om eene ontkenning aan te duiden’

‘spoon’; ‘lepel’

‘astringent, bitter’; ‘wrang, bitter’

‘quiet’; ‘sëpi’

‘skim dirt from the iron pan during sugar preparation’; ‘het afscheppen van vuil uit de ijzeren pan bij de suikerbereiding’

‘nightmare’; ‘nachtmerrie’

‘ko. coarse copper wire, from which fishing hooks are made’; ‘een soort grof koperdraad, waarvan vischhaken gemaakt worden’

‘dipper’; ‘siboer’

‘puzzle’; ‘raadsel’

‘oh!, unfortunately!’; ‘ach!, helaas!’

‘syllable’; ‘lettergreep’

‘border, separation’; ‘grens, afscheiding’

‘scatter flowers’; ‘bloemen strooien’

‘tumor’; ‘een gezwel’

‘ko. fig tree, when cuts are made in the trunk, the first oozing milky sap causes itching on the skin, water that flows out later is collected in bamboo sticks and drunk’; ‘Ficus septica’; ‘[plant], bij insnijdingen in den stam veroorzaakt het eerst uitvloeiende melksap jeukte op de huid, het later uitvloeiende water wordt in bamboezen opgevangen en gedronken’

‘scale (of fish)’; ‘schubben eener visch’

‘slide under or between’; ‘onder- of tusschenschuiven’

‘hinge’; ‘schamier’

‘foam’; ‘schuim’

‘district, neighbourhood’; ‘wijk, buurt’

‘iguana’; ‘leguaan’

‘slats for fencing’; ‘latten voor omheinigen’

‘mention, call’; ‘sëboet’

‘direct blood relatives’; ‘rechte bloedverwanten’

‘folk songs, which are sung in the national language, but are not always understood’; ‘volkszangen, die nl. in de landstaal gezongen, maar niet altijd verstaan worden’

‘ko. breadfruit’; ‘Artocarpus incisa, var. laevis’

‘our king, because many regents there have the title of Radja, and the use of that word could indicate a possible equation’; ‘onze koning, omdat vele regenten daar den titel van Radja hebben, en het bezigen van dit woord op eene mogelijke gelijkstelling zou kunnen duiden’

‘squid, octopus’; ‘inktvisch, octopus’

‘sap of the coconut tree’; ‘het afgetapte sap van den kalapaboom’

‘tool for cutting copper wire and making it finer’; ‘een werkruig om koperdraad door te halen en fijner te maken’

‘breast of women’; ‘borst van vrouwen’

‘pile’; ‘stapel’

‘someone who maintains all kinds of women at home to satisfy his lusts’; ‘iemand die te huis, ter voldoening zijner lusten, allerlei vrouwen onderhoudt’

‘sweat’; ‘zweet, zweeten’

‘soy’; ‘soja’

‘attic’; ‘zolder’

‘kind of spoon made from a kalapad cap, with which rice is scooped from the pan and the handle is also stirred’; ‘sendok, lepel’; ‘een soort lepel uit een kalapadop vervaardigd, waarmede rijst uit de pan geschept en deze met den steel tevens omgeroerd wordt’

‘white ants’; ‘witte mieren’

‘shadow’; ‘schaduw’

‘cross-eyed headache, also a disease of the facial bones, in which they are slowly eaten away by caries. A. in addition, rheumatic disease of the joints, (see manòso).’; ‘schele hoofdpijn, ook een ziekte der aangezichtsbeenderen, waarbij deze Iangzarnerhand door caries worden uitgevreten. A. bovendien rheumatisch aandoening der gewrichten, (zie manòso).’

‘rheumatic pains in the foot joint’; ‘rheumatische pijnen in het voetgewricht’

‘speak, converse’; ‘spreken, praten’