Kamholz (nd a): Moor
Search entries
Headword | IPA | Glosses | |
---|---|---|---|
'à | ʔa˨˦ | vi. ‘go up’; ‘naik’ | |
-'a | -ʔa | pron.inal. ‘1sg’ | |
'a'ù | ʔaʔu˨˦ | vt. ‘pound’; ‘tumbuk’ | |
'a'urì | ʔaʔuɾi˨˦ | vt. ‘chase’; ‘kejar’ | |
'ahòri | ʔaho˨˦ɾi˧ | vi. ‘become pulled out’; ‘tercabut’ | |
'ahori'á | ʔahoɾiʔa˦˨ | vi. ‘rise’; ‘timbul’ | |
'ahurì | ʔahuɾi˨˦ | vt. ‘hug’; ‘peluk’ | |
'áma | ʔa˦˨ma | vi. ‘come up’; ‘naik datang’ | |
'anáma | ʔana˦˨ma | vi. ‘anchor’; ‘berlabuh’ | |
'anamî | ʔana˥˧mi˥ | vt. ‘grow’; ‘tanam’ | |
'anî | ʔa˥˧ni˥ | vt. ‘press’; ‘tekan’ | |
'ànita | ʔa˨˦ni˧ta | vi. ‘cry’; ‘menangis’ | |
'arà | ʔaɾa˨˦ | vt. ‘strike’; ‘tokok’ | |
'arerà | ʔaɾeɾa˨˦ | vt. ‘forget’; ‘lupa’ | |
'atirà | ʔatiɾa˨˦ | vi. ‘enter’; ‘masuk’ | |
'atù | ʔatu˨˦ | 1. vi. ‘enter’; ‘masuk’ 2. vi. ‘go up and down’; ‘naik turun’ | |
'ava'unî | ʔaβaʔu˥˧ni˥ | vi. ‘collapse’; ‘rubuh’ | |
'avarì | ʔaβaɾi˨˦ | vt. ‘order’; ‘suruh’ | |
'avertà | ʔaβeɾta˨˦ | 1. vt. ‘flip over’; ‘bolak-balik’ 2. vt. ‘return’; ‘kasi kembali, kembali’ | |
'avorì | ʔaβoɾi˨˦ | vt. ‘remove’; ‘kasi lepas’ | |
'avunì | ʔaβuni˨˦ | vt. ‘bury’; ‘kubur’ | |
'erà | ʔeɾa˨˦ | vi. ‘go landwards’; ‘pergi ke darat’ | |
'erà | ʔeɾa˨˦ | vt. ‘separate’; ‘pisahkan’ | |
'eráma | ʔeɾa˦˨ma | vi. ‘come landwards’; ‘datang ke darat’ | |
'ivunà | ʔiβuna˨˦ | vt. ‘count’; ‘hitung’ | |
'ò | ʔo˨˦ | vi. ‘sit’; ‘duduk’ | |
'ò avenà ará | ʔo˨˦ aβena˨˦ aɾa˦˨ | idiom. ‘pregnant’; ‘hamil’ | |
'o'úra | ʔoʔu˦˨ɾa | vt. ‘wait for’; ‘tunggu’ | |
'ohì | ʔohi˨˦ | vt. ‘strike, come down’; ‘toki, turun’ | |
'onà | ʔona˨˦ | 1. vt. ‘measure’; ‘ukur’ 2. vt. ‘imitate’; ‘tiru’ | |
'oranî | ʔoɾa˥˧ni˥ | vt. ‘swallow’; ‘telan’ | |
'orì | ʔoɾi˨˦ | vt. ‘fold’; ‘melipat’ | |
'otî | ʔo˥˧ti˥ | vt. ‘sharpen’; ‘kasi runcing’ | |
'uà | ʔua˨˦ | vi. ‘stop’; ‘berhenti’ | |
'undóa | ʔundo˦˨a | vi. ‘cook’; ‘masak’ | |
'unî | ʔu˥˧ni˥ | 1. vt. ‘burn’; ‘bakar’ 2. vt. ‘cook’; ‘masak’ 3. vt. ‘shoot’; ‘tembak’ | |
'urà | ʔuɾa˨˦ | vt. ‘heat’; ‘kasi panas’ | |
'úra | ʔu˦˨ɾa | vt. ‘wait for’; ‘tunggu’ | |
'urià | ʔuɾia˨˦ | vi. ‘steer’; ‘kemudi’ | |
-a | -a | obj. ‘2sg’; ‘kau’ | |
á- | a-˦˨ | subj. ‘2sg’; ‘kau’ | |
a anià | a ania˨˦ | 1. vt. ‘imitate’; ‘tiru’ 2. vt. ‘remember’; ‘ingat’ | |
a'à | aʔa˨˦ | vt. ‘roast’; ‘asar’ | |
à'a | a˨˦ʔa˧ | n. ‘liver’; ‘hati’ | |
a'ána | aʔa˦˨na | n. ‘pearl’; ‘mutiara’ | |
a'anó | aʔano˦˨ | vi. ‘say’; ‘bilang’ | |
a'ára | aʔa˦˨ɾa | n. ‘smoking platform’; ‘para-para’ | |
a'ára inèijo | aʔa˦˨ɾa inei˨˦dʒo˧ | n. ‘damselfish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
a'arenà | aʔaɾena˨˦ | vt. ‘teach, study’; ‘ajar, belajar’ | |
a'arionî | aʔaɾio˥˧ni˥ | adj. ‘weak’; ‘lemah’ | |
a'avé | aʔaβe˦˨ | 1. vi. ‘say’; ‘bilang’ 2. vi. ‘want’; ‘mau’ | |
a'ì | aʔi˨˦ | vt. ‘bite’; ‘gigit’ | |
a'íra | aʔi˦˨ɾa | n. ‘gurney’; ‘para-para’ | |
a'ó | aʔo˦˨ | pron.arg. ‘1pc in’; ‘kita’ | |
á'ó | a˦ʔo˧ | num. ‘four’; ‘empat’ | |
a'oà | aʔoa˨˦ | vt. ‘speak’; ‘bilang’ | |
a'óro | aʔo˦˨ɾo | pron.poss. ‘1pc in Poss’ | |
a'urà | aʔuɾa˨˦ | adj. ‘different’; ‘beda’ | |
aagwó | aaɡʷo˦˨ | pron.poss. ‘2sg Poss’ | |
aagwó | aaɡʷo˦˨ | n.voc. ‘friend’; ‘teman’ | |
aarú | aaɾu˦˨ | pron.arg. ‘1du in’; ‘kita dua’ | |
abá | aba˦˨ | n. ‘older sibling’; ‘kakak’ | |
áe | ae˦˨ | interj. ‘oh’; ‘oh’ | |
áena | ae˦˨na | n. ‘sand’; ‘pasir’ | |
agé | aɡe˦˨ | interj. ‘surprise’; ‘kaget’ | |
ágwa | a˦˨ɡʷa | pron.arg. ‘2sg’; ‘kau’ | |
agwarà | aɡʷaɾa˨˦ | vt. ‘dry in sun’; ‘berjemur’ | |
agwára | aɡʷa˦˨ɾa | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
agwàra'a | aɡʷa˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘crow’; ‘burung gagak’ | |
agwatì | aɡʷati˨˦ | 1. vt. ‘separate’; ‘pisahkan’ 2. vt. ‘divorce’; ‘cerai’ | |
agwé'a | aɡʷe˦˨ʔa | vi. ‘missed’; ‘tidak kena’ | |
agweà | aɡʷea˨˦ | vi. ‘dance around’; ‘dansa putar’ | |
agwenî | aɡʷe˥˧ni˥ | vt. ‘buy’; ‘beli’ | |
agwi'orì | aɡʷiʔoɾi˨˦ | 1. vt. ‘break’; ‘patah’ 2. vt. ‘stuck in’; ‘sesak’ | |
agwogwá | aɡʷoɡʷa˦˨ | vi. ‘screech’; ‘berteriak’ | |
agwogwáha | aɡʷoɡʷa˦˨ha | n. ‘fly sp.’; ‘lalat biru’ | |
áha | a˦˨ha | n. ‘ashes’; ‘abu’ | |
ahahâ | aha˥˧ha˥ | 1. adj. ‘surprised’; ‘kaget’ 2. adj. ‘seeking attention’; ‘cakadidi, genit’ | |
ahahorî | ahaho˥˧ɾi˥ | 1. adj. ‘let loose’; ‘terlepas’ 2. adj. ‘broken’; ‘rusak’ | |
ahahúta | ahahu˦˨ta | adj. ‘taken apart’; ‘terbongkar’ | |
ahé | ahe˦˨ | 1. vi. ‘try’; ‘coba’ 2. vi. ‘please’; ‘coba’ | |
ahê | a˥˧he˥ | n.prop. ‘Ahe’; ‘Ahe’ | |
ahe'á | aheʔa˦˨ | vi. ‘crooked, pull crooked’; ‘miring, tarik miring’ | |
ahéa | ahe˦˨a | vi. ‘lie’; ‘tipu, bohong’ | |
ahearî | ahea˥˧ɾi˥ | vt. ‘lie to’; ‘tipu, bohong’ | |
aherî | ahe˥˧ɾi˥ | adj. ‘extinguished’; ‘padam’ | |
ahî | a˥˧hi˥ | vt. ‘read’; ‘baca’ | |
ahìra | ahi˨˦ɾa˧ | adj. ‘knocked over’; ‘tampias’ | |
ahó | aho˦˨ | adj. ‘clear’; ‘terang’ | |
ahonî | aho˥˧ni˥ | vr. ‘first’; ‘duluan’ | |
ahòtam | aho˨˦tam˧ | n. ‘saltwater shrimp’; ‘udang laut/batu’ | |
ahòtam vá'emó | aho˨˦tam˧ βa˦ʔemo˧ | n. ‘shrimp sp.’; ‘udang batu’ | |
ahùjo | ahu˨˦dʒo˧ | adj. ‘new’; ‘baru’ | |
ahumî | ahu˥˧mi˥ | vt. ‘heat leaves’; ‘kasi panas daun’ | |
ahùtama | ahu˨˦ta˧ma | n. ‘boil’; ‘bisul’ | |
ahutì | ahuti˨˦ | vt. ‘take apart’; ‘bongkar’ | |
ái'a | ai˦˨ʔa | n. ‘canoe worm’; ‘tambelo’ | |
aijá | aidʒa˦˨ | part. ‘then’; ‘baru’ | |
aikòri | aiko˨˦ɾi˧ | n. ‘massoi tree’; ‘pohon masoi’ | |
aimá'a | aima˦˨ʔa | n. ‘flower sp.’; ‘bunga bakum’ | |
aimboropúa | aimboɾopu˦˨a | n. ‘fruit sp.’; ‘jambu besar’ | |
aimúa | aimu˦˨a | n. ‘fruit sp.’; ‘jambu kecil’ | |
ainû | ai˥˧nu˥ | adj. ‘full’; ‘penuh’ | |
áiré | ai˦ɾe˧ | part. ‘so that’; ‘supaya’ | |
airî | ai˥˧ɾi˥ | vt. ‘sew’; ‘jahit’ | |
áisé | ai˦se˧ | part. ‘then’; ‘baru’ | |
áita | ai˦˨ta | n. ‘tongs’; ‘gata api’ | |
aitî | ai˥˧ti˥ | vt. ‘grasp’; ‘jepit’ | |
áivé | ai˦βe˧ | interj. ‘yes’; ‘iyo’ | |
àju | a˨˦dʒu˧ | 1. n.inal. ‘shoulder’; ‘bahu’ 2. n.inal. ‘wing’; ‘sayap’ | |
ajúra | adʒu˦˨ɾa | 1. n. ‘cooking oil’; ‘minyak goreng’ 2. n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
ajuréi | adʒuɾei˦˨ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
akakó'a | akako˦˨ʔa | vi. ‘order’; ‘pesan’ | |
áma | a˦˨ma | pron.arg. ‘1pl ex’; ‘kami’ | |
áma | a˦˨ma | n. ‘sea urchin sp.’; ‘duri babi’ | |
amaitî | amai˥˧ti˥ | vt. ‘pinch’; ‘cubit’ | |
amanggí | amaŋɡi˦˨ | adj. ‘seeking attention’; ‘cakadidi, genit’ | |
amatà | amata˨˦ | 1. vt. ‘squeeze’; ‘peras’ 2. vt. ‘refine (sago)’; ‘ramas (sagu)’ | |
amatarî | amata˥˧ɾi˥ | vt. ‘clear’; ‘bersihkan’ | |
amatitî | amati˥˧ti˥ | 1. adj. ‘clean’; ‘bersih’ 2. adj. ‘holy’; ‘suci’ 3. adj. ‘slippery’; ‘licin’ 4. adj. ‘empty’; ‘kosong’ | |
ambá'a | amba˦˨ʔa | 1. n. ‘sea urchin sp.’; ‘duri babi’ 2. n. ‘starfish sp.’; ‘bintang duri-duri’ | |
ambònama | ambo˨˦na˧ma | 1. n. ‘spinecheek sp.’; ‘sejenis ikan karang’ 2. n. ‘large hawk’; ‘burung rajawali’ | |
ambùvuna | ambu˨˦βu˧na | n. ‘rabbitfish sp.’; ‘samandar karang’ | |
amí'a | ami˦˨ʔa | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia garu’ | |
amí'a jóata | ami˦˨ʔa dʒo˦˨ata | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia garu’ | |
àmina | a˨˦mi˧na | vi. ‘pregnant’; ‘hamil’ | |
amó'a | amo˦˨ʔa | n. ‘sandfly’; ‘agas’ | |
amói | amoi˦˨ | n. ‘aunt’; ‘tante’ | |
amù | amu˨˦ | pron.arg. ‘2pl’; ‘kamu, kalian’ | |
amuà | amua˨˦ | vt. ‘hide’; ‘sembunyi’ | |
amùna'a | amu˨˦na˧ʔa | vi. ‘fight’; ‘bakalai, berkelahi’ | |
amuré | amuɾe˦˨ | n.prop. ‘Kamurei’; ‘Kamurei’ | |
ána | a˦˨na | n. ‘board’; ‘papan’ | |
anaharî | anaha˥˧ɾi˥ | vt. ‘send’; ‘kirim’ | |
anai'ì | anaiʔi˨˦ | vt. ‘praise’; ‘puji’ | |
anainá | anaina˦˨ | n. ‘insect sp.’; ‘sejenis binatang’ | |
anambó | anambo˦˨ | n. ‘squash’; ‘labu’ | |
anananî | anana˥˧ni˥ | vt. ‘close’; ‘tutup’ | |
ananarì | ananaɾi˨˦ | vt. ‘feel’; ‘rasa’ | |
ananî | ana˥˧ni˥ | vt. ‘know’; ‘tahu’ | |
ananî móra | ana˥˧ni˥ mo˦˨ɾa | idiom. ‘tame’; ‘jinak’ | |
anára | ana˦˨ɾa | n. ‘fly sp.’; ‘lalat babi’ | |
anarì'ana | anaɾi˨˦ʔa˧na | n.prop. ‘Napan’; ‘Napan’ | |
anáta | ana˦˨ta | n. ‘fish sp.’; ‘ikan bolana besar’ | |
anáta siné | ana˦˨ta sine˦˨ | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
anatî | ana˥˧ti˥ | vt. ‘boil’; ‘rebus’ | |
anàvara | ana˨˦βa˧ɾa | n. ‘wrasse sp.’; ‘sejenis ikan karang’ | |
andéra | ande˦˨ɾa | adj. ‘foreign’; ‘amber, asing’ | |
andía'a | andi˦˨aʔa | n.prop. ‘Ambai’; ‘Ambai’ | |
andìri'a | andi˨˦ɾi˧ʔa | mann. ‘slowly’; ‘pelan-pelan’ | |
andóa | ando˦˨a | vi. ‘eat’; ‘makan’ | |
andòrar | ando˨˦ɾaɾ˧ | n. ‘k.o. board’; ‘papan lebar’ | |
andùsar | andu˨˦saɾ˧ | n.prop. ‘Ansus’; ‘Ansus’ | |
aneànata | anea˨˦na˧ta | n. ‘hot water’; ‘air panas’ | |
ànggo | aŋ˨˦ɡo˧ | interj. ‘no’; ‘tidak’ | |
anî | a˥˧ni˥ | vt. ‘eat’; ‘makan’ | |
anî | a˥˧ni˥ | 1. vt. ‘have’; ‘punya’ 2. vt. ‘accompany’; ‘dengan’ | |
anígwa | ani˦˨ɡʷa | n. ‘needle’; ‘jarum noken’ | |
anigwagwê | aniɡʷa˥˧ɡʷe˥ | temp. ‘moment’; ‘sebentar’ | |
aninì | anini˨˦ | vt. ‘peer’; ‘lur’ | |
anìno | ani˨˦no˧ | 1. n. ‘shadow’; ‘bayang’ 2. n. ‘face’; ‘wajah’ | |
anìno ahóro | ani˨˦no˧ aho˦˨ɾo | n. ‘Holy Spirit’; ‘Roh Kudus’ | |
anìno tòa | ani˨˦no˧ to˨˦a˧ | idiom. ‘ashamed’; ‘malu’ | |
anità | anita˨˦ | 1. vi. ‘kiss’; ‘cium’ 2. vi. ‘smell’; ‘cium’ | |
anjàrata | andʒa˨˦ɾa˧ta | n. ‘bamboo sp.’; ‘sejenis bambu’ | |
anjéuna | andʒe˦˨una | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
anóna | ano˦˨na | n. ‘legendary’; ‘dongeng’ | |
anonî | ano˥˧ni˥ | vt. ‘tell’; ‘ceritera’ | |
anóra | ano˦˨ɾa | n. ‘moss sp.’; ‘lumut kayu’ | |
anòraha | ano˨˦ɾa˧ha | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan karang’ | |
anù | anu˨˦ | quant. ‘much, many’; ‘banyak’ | |
anu'ío | anuʔi˦˨o | quant. ‘all’; ‘semua’ | |
anu'ío te | anuʔi˦˨o te | interrog. ‘how much?’; ‘berapa?’ | |
anumî | anu˥˧mi˥ | vt. ‘drink’; ‘minum’ | |
anutirá | anutiɾa˦˨ | pron.refl. ‘self’; ‘sendiri’ | |
anuvà | anuβa˨˦ | quant. ‘sedikit’; ‘few’ | |
arà | aɾa˨˦ | vt. ‘believe’; ‘percaya’ | |
ará | aɾa˦˨ | 1. n.inal. ‘body’; ‘badan’ 2. n.inal. ‘trunk’; ‘batang’ | |
ára | a˦˨ɾa | n. ‘lime’; ‘kapur’ | |
ára | a˦˨ɾa | n. ‘ray’; ‘ikan pari’ | |
ará ahìra | aɾa˦˨ ahi˨˦ɾa˧ | idiom. ‘well’; ‘sembuh’ | |
ara naha'emó | aɾa nahaʔemo˦˨ | n. ‘ray sp.’; ‘sejenis ikan pari’ | |
ará'a | aɾa˦˨ʔa | n. ‘vine sp.’; ‘sejenis tali’ | |
ará'á | aɾa˦ʔa˧ | 1. n. ‘sky’; ‘langit’ 2. n. ‘heaven’; ‘surga’ | |
àra'a | a˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘fence’; ‘pagar’ | |
ara'íná | aɾaʔi˦na˧ | adj. ‘same’; ‘sama’ | |
ara'umâ | aɾaʔu˥˧ma˥ | vt. ‘see’; ‘lihat’ | |
ara'umágwa | aɾaʔuma˦˨ɡʷa | phrase. ‘careful’; ‘awas’ | |
aragwì | aɾaɡʷi˨˦ | vt. ‘tie’; ‘ikat’ | |
arái | aɾai˦˨ | n.voc. ‘sibling-in-law’; ‘ipar’ | |
aráira | aɾai˦˨ɾa | n. ‘dolphin’; ‘ikan babi, lumba-lumba’ | |
aramána | aɾama˦˨na | vi. ‘swim’; ‘berenang’ | |
aramátù | aɾama˦˨tu˨˦ | vi. ‘fall’; ‘jatuh’ | |
aramúta | aɾamu˦˨ta | n. ‘net bag’; ‘noken’ | |
arandó'a | aɾando˦˨ʔa | 1. n. ‘sticky sea cucumber’; ‘sejenis ulat laut’ 2. n. ‘cord variety’; ‘tali noken’ | |
ararà | aɾaɾa˨˦ | vt. ‘step on’; ‘injak’ | |
ararè | aɾaɾe˨˦ | vt. ‘untie’; ‘lepas tali’ | |
arari'ì | aɾaɾiʔi˨˦ | vt. ‘guard’; ‘jaga’ | |
arariá'a | aɾaɾia˦˨ʔa | vi. ‘go up’; ‘naik’ | |
araria'î | aɾaɾia˥˧ʔi˥ | adj. ‘dry’; ‘kering’ | |
arariágwa | aɾaɾia˦˨ɡʷa | vi. ‘go around’; ‘putar-putar’ | |
ararìra'a | aɾaɾi˨˦ɾa˧ʔa | vi. ‘shake’; ‘gementar’ | |
araronî | aɾaɾo˥˧ni˥ | 1. vt. ‘keep’; ‘simpan’ 2. vt. ‘prepare’; ‘siapkan’ | |
aráta | aɾa˦˨ta | n. ‘coconut husk’; ‘tempurung kelapa’ | |
aravìrina | aɾaβi˨˦ɾi˧na | n. ‘ray sp.’; ‘sejenis ikan pari’ | |
areà | aɾea˨˦ | vt. ‘approach’; ‘menuju’ | |
aréhé | aɾe˦he˧ | loc. ‘to outside’; ‘ke luar’ | |
aréijo | aɾei˦˨dʒo | adj. ‘true, very’; ‘betul, sekali’ | |
aréta | aɾe˦˨ta | n. ‘barnacle’ | |
àri | a˨˦ɾi˧ | n. ‘worship’; ‘ibadah’ | |
arí'a | aɾi˦˨ʔa | n. ‘octopus’; ‘gurita’ | |
arí'a hóna | aɾi˦˨ʔa ho˦˨na | n. ‘octopus sp.’; ‘gurita pasir’ | |
ari'ì | aɾiʔi˨˦ | vi. ‘repent’; ‘tobat’ | |
arìa | aɾi˨˦a˧ | n. ‘sickness’; ‘penyakit’ | |
ariá'a | aɾia˦˨ʔa | vi. ‘sick’; ‘sakit’ | |
aríara | aɾi˦˨aɾa | n. ‘coral sp.’; ‘sejenis karang’ | |
ariàri ijanío | aɾia˨˦ɾi˧ idʒani˦˨o | n. ‘damselfish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
ariàri venî | aɾia˨˦ɾi˧ βe˥˧ni˥ | idiom. ‘crazy’; ‘gila’ | |
ariégwa | aɾie˦˨ɡʷa | 1. n. ‘bird sp.’; ‘burung maleo’ 2. n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan ekor pisau’ | |
arigwá | aɾiɡʷa˦˨ | n. ‘edge’; ‘pinggir’ | |
arigwanî | aɾiɡʷa˥˧ni˥ | 1. vt. ‘replace’; ‘ganti’ 2. vt. ‘use a saying’; ‘pakai pepatah’ | |
arikâ | aɾi˥˧ka˥ | vt. ‘look at’; ‘pandang’ | |
arionî | aɾio˥˧ni˥ | adj. ‘fine’; ‘halus’ | |
arírià | aɾi˦˨ɾia˨˦ | part. ‘OK’; ‘baiklah’ | |
arivù | aɾiβu˨˦ | vt. ‘cut down’; ‘tebang’ | |
aró | aɾo˦˨ | interj. ‘pity’; ‘kasian’ | |
aróata | aɾo˦˨ata | n. ‘ray sp.’; ‘sejenis ikan pari’ | |
arovagwára | aɾoβaɡʷa˦˨ɾa | n. ‘ray sp.’; ‘ikan pari burung’ | |
arù | aɾu˨˦ | vt. ‘gather’; ‘pergi ambil’ | |
arú | aɾu˦˨ | n. ‘small white crab’; ‘kepiting putih’ | |
arú | aɾu˦˨ | n. ‘tear’; ‘air mata’ | |
aruà | aɾua˨˦ | vt. ‘hold’; ‘pegang’ | |
arùha | aɾu˨˦ha˧ | n. ‘rat’; ‘tikus rumah’ | |
aruhî | aɾu˥˧hi˥ | vt. ‘scrape out’; ‘sendok’ | |
arumàka'a | aɾuma˨˦ka˧ʔa | n. ‘fly’; ‘lalat’ | |
arúo | aɾu˦˨o | pron.poss. ‘1du in Poss’ | |
arurî | aɾu˥˧ɾi˥ | vt. ‘shave’; ‘cukur’ | |
arúta | aɾu˦˨ta | n. ‘fish sp.’; ‘ikan bolana kecil’ | |
arùtu'a | aɾu˨˦tu˧ʔa | vi. ‘speak’; ‘bicara’ | |
áta | a˦˨ta | vi. ‘swim’; ‘berenang’ | |
atànu | ata˨˦nu˧ | n. ‘seagrass’; ‘gusumi’ | |
até | ate˦˨ | n. ‘father’; ‘bapak’ | |
ate'ì | ateʔi˨˦ | vt. ‘split’; ‘belah’ | |
atî | a˥˧ti˥ | vt. ‘write’; ‘tulis’ | |
àti | a˨˦ti˧ | n. ‘saltwater’; ‘air garam’ | |
àti và'u | a˨˦ti˧ βa˨˦ʔu˧ | n. ‘salt’; ‘garam’ | |
atíata | ati˦˨ata | 1. n. ‘bandicoot’; ‘tikus tanah’ 2. n. ‘emperor sp.’; ‘ikan sikuda mulut panjang’ | |
atíata tòrana | ati˦˨ata to˨˦ɾa˧na | n. ‘emperor sp.’; ‘ikan sikuda mulut panjang’ | |
atorà | atoɾa˨˦ | vt. ‘step on’; ‘injak’ | |
atovà | atoβa˨˦ | vi. ‘turn over’; ‘terbalik’ | |
àtu | a˨˦tu˧ | n. ‘steam’; ‘uap’ | |
atúara | atu˦˨aɾa | n. ‘cassowary’; ‘kasuari’ | |
aù | au˨˦ | vt. ‘roll up’; ‘guling’ | |
áu | au˦˨ | n. ‘footprint’; ‘bekas kaki’ | |
áu | au˦˨ | n. ‘seedling’; ‘bibit’ | |
áuna | au˦˨na | n. ‘dog’; ‘anjing’ | |
autì | auti˨˦ | vt. ‘massage’; ‘ramas’ | |
ava'à | aβaʔa˨˦ | adj. ‘peeled off’; ‘terkupas’ | |
avà'ara | aβa˨˦ʔa˧ɾa | n. ‘sago grub’; ‘ulat sagu’ | |
avai'ì | aβaiʔi˨˦ | vt. ‘invite’; ‘ajak’ | |
aváma | aβa˦˨ma | n. ‘moss sp.’; ‘lumut batu’ | |
avarî | aβa˥˧ɾi˥ | vi. ‘disappear’; ‘hilang’ | |
avava'á | aβaβaʔa˦˨ | vi. ‘wash ashore’; ‘terdampal’ | |
avenà | aβena˨˦ | prep. ‘with’; ‘dengan’ | |
avèra | aβe˨˦ɾa˧ | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis kayu merah’ | |
àvi | a˨˦βi˧ | n. ‘mother's older sibling’; ‘mama tua’ | |
avú | aβu˦˨ | n. ‘damselfish sp.’; ‘sejenis ikan karang’ | |
avú | aβu˦˨ | adj. ‘lit’; ‘nyala’ | |
avú'a | aβu˦˨ʔa | vt. ‘give birth to’; ‘melahirkan’ | |
avúama | aβu˦˨ama | n. ‘bigeye emperor’; ‘sejenis ikan karang’ | |
avuhàtu | aβuha˨˦tu˧ | n. ‘grouper sp.’; ‘goropa mulut tikus’ | |
avúma | aβu˦˨ma | n. ‘mangrove’; ‘pohon bakau’ | |
avùna | aβu˨˦na˧ | n.inal. ‘scrotum’; ‘kolot/kontol’ | |
àvuna | a˨˦βu˧na | n. ‘pile’; ‘tumpuk’ | |
avúna và'u | aβu˦˨na βa˨˦ʔu˧ | n. ‘testicle’; ‘biji kontol’ | |
avùra | aβu˨˦ɾa˧ | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia tabura’ | |
avùra hú'a | aβu˨˦ɾa˧ hu˦˨ʔa | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia tabura’ | |
ba'úama | baʔu˦˨ama | n. ‘blenny sp.’; ‘sejenis ikan lompat’ | |
babá | baba˦˨ | n.voc. ‘friend’; ‘teman’ | |
baharàma | bahaɾa˨˦ma˧ | n. ‘arrow’; ‘anakpanah’ | |
bampùru | bampu˨˦ɾu˧ | n. ‘waist sash’; ‘ban pinggang’ | |
barìmu | baɾi˨˦mu˧ | n. ‘taro’; ‘keladi’ | |
bàrok | ba˨˦ɾok˧ | n. ‘beam’; ‘balok’ | |
binána | bina˦˨na | n. ‘female child’; ‘anak perempuan’ | |
bindó | bindo˦˨ | n. ‘widow’; ‘janda’ | |
bìsa | bi˨˦sa˧ | vi. ‘can’; ‘bisa’ | |
bokibóki | bokibo˦˨ki | n. ‘ray sp.’; ‘sejenis ikan pari’ | |
bòku | bo˨˦ku˧ | n. ‘puffer sp.’; ‘ikan porobibi’ | |
bororóa | boɾoɾo˦˨a | n. ‘fire starter’; ‘korek api’ | |
burasìni | buɾasi˨˦ni˧ | n. ‘bamboo sp.’; ‘sejenis bambu’ | |
dài | dai˨˦ | n.voc. ‘father’; ‘bapak’ | |
darísi | daɾi˦˨si | n. ‘snapper sp.’; ‘ikan merah laut’ | |
dùndu | dun˨˦du˧ | n. ‘drum’; ‘tambur’ | |
è | e˨˦ | vt. ‘open’; ‘buka’ | |
è | e˨˦ | encl1. ‘Q’; ‘ka’ | |
e'î | e˥˧ʔi˥ | vi. ‘hit’; ‘kena’ | |
eà | ea˨˦ | vi. ‘sway’; ‘goyang’ | |
ehaurî | ehau˥˧ɾi˥ | adj. ‘young’; ‘muda’ | |
emá | ema˦˨ | n. ‘older sibling’; ‘kakak’ | |
emá ve ramáramó | ema˦˨ βe ɾama˦ɾamo˧ | n. ‘village elder’; ‘orang tertua di kampung’ | |
emaijò | emaidʒo˨˦ | part.deg. ‘large’; ‘besarnya’ | |
emájó | ema˦dʒo˧ | n. ‘older man’; ‘paitua’ | |
èmata | e˨˦ma˧ta | temp. ‘now’; ‘sekarang’ | |
ematéna | emate˦˨na | temp. ‘just now’; ‘tadi’ | |
emevà | emeβa˨˦ | adj. ‘big’; ‘besar’ | |
emî | e˥˧mi˥ | vt. ‘scoop out water’; ‘palu air’ | |
enâ | e˥˧na˥ | vi. ‘lie’; ‘tidur’ | |
enamí'a | enami˦˨ʔa | vt. ‘dream’; ‘mimpi’ | |
éra | e˦˨ɾa | n. ‘mountain’; ‘gunung’ | |
éra | e˦˨ɾa | n. ‘palm toddy’; ‘sageru’ | |
èra'a | e˨˦ɾa˧ʔa | vi. ‘break’; ‘picah’ | |
èrana | e˨˦ɾa˧na | n. ‘turtle sp.’; ‘tuturuga sisik’ | |
erì | eɾi˨˦ | vt. ‘grate’; ‘kukur’ | |
èrina | e˨˦ɾi˧na | 1. vi. ‘flow’; ‘alir’ 2. vi. ‘leak’; ‘bocor’ | |
eró | eɾo˦˨ | quant. ‘other’; ‘lain’ | |
-eta | -eta | art. ‘Indef’ | |
etâ | e˥˧ta˥ | vi. ‘stand’; ‘berdiri’ | |
eta'óma | etaʔo˦˨ma | vi. ‘stand up’; ‘berdiri’ | |
fafaháo | fafahao˦˨ | n. ‘mono’; ‘sejenis ikan’ | |
fìru | fi˨˦ɾu˧ | n. ‘love match’; ‘jodo’ | |
fóara | fo˦˨aɾa | n. ‘flood’; ‘banjir’ | |
gàris | ɡa˨˦ɾis˧ | n. ‘lighter’; ‘korek api’ | |
gumúru | ɡumu˦˨ɾu | n. ‘fish sp.’; ‘ikan merah besar’ | |
gw- | ɡʷ- | ||
gwá'a | ɡʷa˦˨ʔa | n. ‘canoe’; ‘perahu’ | |
gwá'a hohàre | ɡʷa˦˨ʔa hoha˨˦ɾe˧ | n. ‘one-outrigger canoe’; ‘perahu satu seman’ | |
gwá'a jarúromó | ɡʷa˦˨ʔa dʒaɾu˦ɾomo˧ | n. ‘two-outrigger canoe’; ‘perahu dua seman’ | |
gwagwáha | ɡʷaɡʷa˦˨ha | n. ‘swamp’; ‘rawa’ | |
gwaijám | ɡʷaidʒam˦˨ | n.prop. ‘Yapen’; ‘Yapen’ | |
gwáima | ɡʷai˦˨ma | n. ‘vine sp.’; ‘sejenis tali duri’ | |
gwajar gwíta | ɡʷadʒaɾ ɡʷi˦˨ta | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
gwàjara | ɡʷa˨˦dʒa˧ɾa | n. ‘river’; ‘kali’ | |
gwákó | ɡʷa˦ko˧ | interj. ‘ugh’; ‘oh’ | |
gwaná | ɡʷana˦˨ | n. ‘wallaby’; ‘laolao’ | |
gwanahí | ɡʷanahi˦˨ | n. ‘grouper sp.’; ‘goropa besar’ | |
gwanéta | ɡʷane˦˨ta | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
gwànggo | ɡʷaŋ˨˦ɡo˧ | n. ‘crocodile’; ‘buaya’ | |
gwapiatáo | ɡʷapiatao˦˨ | n. ‘moray sp.’; ‘belut kali’ | |
gwarà | ɡʷaɾa˨˦ | part. ‘again’; ‘lagi’ | |
gwára | ɡʷa˦˨ɾa | n. ‘turtle’; ‘penyu’ | |
gwára masu ìjo | ɡʷa˦˨ɾa masu i˨˦dʒo˧ | n. ‘turtle sago porridge’; ‘papeda tuturuga’ | |
gwaragwaré'a | ɡʷaɾaɡʷaɾe˦˨ʔa | 1. n. ‘large ant sp.’; ‘sejenis semut besar’ 2. n. ‘mushroom coral’; ‘sejenis karang’ | |
gwaragwarí'a | ɡʷaɾaɡʷaɾi˦˨ʔa | n. ‘bamboo node’; ‘gelega’ | |
gwaragwarí'a | ɡʷaɾaɡʷaɾi˦˨ʔa | n. ‘plant sp.’; ‘gelega’ | |
gwarakói | ɡʷaɾakoi˦˨ | n. ‘bamboo sp.’; ‘bambu’ | |
gwaránda | ɡʷaɾan˦˨da | n.prop. ‘Holland’; ‘Belanda’ | |
gwàrara | ɡʷa˨˦ɾa˧ɾa | n. ‘white cockatoo’; ‘kakatua putih’ | |
gwaremá | ɡʷaɾema˦˨ | vi. ‘greet’; ‘kasi selamat’ | |
gwaremóana | ɡʷaɾemo˦˨ana | n. ‘wood carving’; ‘ukiran kayu’ | |
gwaréta | ɡʷaɾe˦˨ta | pron.refl. ‘self’; ‘sendiri’ | |
gwàri'a | ɡʷa˨˦ɾi˧ʔa | n. ‘rope’; ‘tali’ | |
gwarikó'a | ɡʷaɾiko˦˨ʔa | n. ‘vine sp.’; ‘sejenis tali’ | |
gwarimamó'a | ɡʷaɾimamo˦˨ʔa | n. ‘butterfly’; ‘kupu-kupu’ | |
gwarisàva'a | ɡʷaɾisa˨˦βa˧ʔa | n. ‘coconut shell’; ‘penyeba kelapa’ | |
gwaritá | ɡʷaɾita˦˨ | n. ‘fishing line’; ‘nelon’ | |
gwarìto | ɡʷaɾi˨˦to˧ | n. ‘mango’; ‘mangga’ | |
gwáró | ɡʷa˦ɾo˧ | 1. part. ‘Q’; ‘ka’ 2. part. ‘or’; ‘atau’ | |
gwàru | ɡʷa˨˦ɾu˧ | n. ‘edge’; ‘pinggir’ | |
gwasomàni | ɡʷasoma˨˦ni˧ | n. ‘shrimp sp.’; ‘udang pasir’ | |
gwata'ú | ɡʷataʔu˦˨ | adj. ‘correct’; ‘betul’ | |
gwave | ɡʷaβe | temp. ‘later’; ‘nanti’ | |
gwàvuma | ɡʷa˨˦βu˧ma | n. ‘cuscus’; ‘kuskus’ | |
gwàvuma ró | ɡʷa˨˦βu˧ma ɾo˦˨ | n. ‘cuscus sp.’; ‘kuskus kecil hitam’ | |
gwè | ɡʷe˨˦ | part. ‘little bit’; ‘sedikit’ | |
gwé'a | ɡʷe˦˨ʔa | n. ‘bamboo stick’; ‘gate-gate’ | |
gwéa | ɡʷe˦˨a | n. ‘house’; ‘rumah’ | |
gwegwéa | ɡʷeɡʷe˦˨a | n. ‘forest areca nut’; ‘pinang hutan’ | |
gwegwéi | ɡʷeɡʷei˦˨ | n. ‘trevally sp.’; ‘bobara lendir’ | |
gwémé | ɡʷe˦me˧ | interj. ‘oops’; ‘salah bicara’ | |
gwereré | ɡʷeɾeɾe˦˨ | n. ‘fan, seeking attention’; ‘kipas, cakadidi, genit’ | |
gwèse | ɡʷe˨˦se˧ | n. ‘grasshopper’; ‘bilalang’ | |
gwogwáta | ɡʷoɡʷa˦˨ta | n. ‘grouper sp.’; ‘goropa kecil’ | |
gwogwata urá | ɡʷoɡʷata uɾa˦˨ | n. ‘grouper sp.’; ‘goropa kacang’ | |
gwoimâ | ɡʷoi˥˧ma˥ | n.prop. ‘Wandamen’; ‘Wandamen’ | |
gwòmina | ɡʷo˨˦mi˧na | 1. n. ‘bait’; ‘umpan’ 2. n. ‘slave’; ‘budak’ | |
gwonéma | ɡʷone˦˨ma | n. ‘snapper sp.’; ‘ikan merah karang’ | |
gwonema áena | ɡʷonema ae˦˨na | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
gwonggokovìri | ɡʷoŋɡokoβi˨˦ɾi˧ | n. ‘vine sp.’; ‘sejenis tali’ | |
gworéma | ɡʷoɾe˦˨ma | n. ‘news’; ‘berita’ | |
gworianggùvu | ɡʷoɾiaŋɡu˨˦βu˧ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
gworianggùvu inèijo | ɡʷoɾiaŋɡu˨˦βu˧ inei˨˦dʒo˧ | n. ‘wrasse sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
gworío | ɡʷoɾi˦˨o | 1. n. ‘tendon’; ‘urat’ 2. n. ‘garden boundary’; ‘batas kebun’ | |
gworobáo'a | ɡʷoɾobao˦˨ʔa | n. ‘grouper sp.’; ‘goropa raksasa’ | |
gwosová | ɡʷosoβa˦˨ | n. ‘canoe end’; ‘ujung perahu’ | |
gwotamù | ɡʷotamu˨˦ | adj. ‘dumb’; ‘bisu’ | |
gwòto | ɡʷo˨˦to˧ | n.inal. ‘tooth’; ‘gigi’ | |
gwotogwà'u | ɡʷotoɡʷa˨˦ʔu˧ | n. ‘grouper sp.’; ‘sejenis goropa (hampir sama dengan {gwanahí})’ | |
gwovuró | ɡʷoβuɾo˦˨ | n. ‘whale’; ‘ikan paus’ | |
hà | ha˨˦ | vt. ‘bring’; ‘bawa’ | |
há | ha˦˨ | n. ‘tail’; ‘ekor’ | |
ha haré | ha haɾe˦˨ | idiom. ‘turn one's back’; ‘kasi belakang’ | |
ha néa | ha ne˦˨a | idiom. ‘go by foot’; ‘jalan kaki’ | |
há'a | ha˦˨ʔa | vt. ‘carry up’; ‘bawa naik’ | |
ha'égwa | haʔe˦˨ɡʷa | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan ekor pisau’ | |
hàgwi | ha˨˦ɡʷi˧ | n. ‘palm frond’; ‘pelepa’ | |
hahajá | hahadʒa˦˨ | n. ‘thundur’; ‘guntur’ | |
hahatá | hahata˦˨ | n. ‘mud’; ‘lumpur’ | |
hahéra | hahe˦˨ɾa | n. ‘time’; ‘kali’ | |
hahoá'a | hahoa˦˨ʔa | n. ‘cloud’; ‘awan’ | |
hahóra | haho˦˨ɾa | n. ‘catfish’; ‘sejenis ikan bisa’ | |
hahú | hahu˦˨ | loc. ‘in back’; ‘di belakang’ | |
hàhuma | ha˨˦hu˧ma | 1. n. ‘rock enclosure’; ‘kurung ikan’ 2. n. ‘hot ashes’; ‘abu panas’ | |
hahúta | hahu˦˨ta | n. ‘sea grass sp.’; ‘sejenis rumput laut’ | |
hanà | hana˨˦ | vt. ‘draw’; ‘timba’ | |
hananirî | hanani˥˧ɾi˥ | adj. ‘dirty’; ‘kotor’ | |
hànuna | ha˨˦nu˧na | n.loc. ‘below’; ‘di bawah’ | |
háora | hao˦˨ɾa | n. ‘triggerfish sp.’; ‘ikan kulit tebal’ | |
haoravá'a | haoɾaβa˦˨ʔa | n. ‘triggerfish sp.’; ‘ikan kulit tebal’ | |
haová'a | haoβa˦˨ʔa | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang susu’ | |
hàra'a | ha˨˦ɾa˧ʔa | adj. ‘flat’; ‘tapak’ | |
haràma'a | haɾa˨˦ma˧ʔa | n. ‘shark sp.’; ‘ikan gergaji’ | |
hararà'a | haɾaɾa˨˦ʔa˧ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
hararìra'a | haɾaɾi˨˦ɾa˧ʔa | 1. n. ‘lightning’; ‘kilat’ 2. n. ‘sea urchin’; ‘duri babi’ | |
hararu'î | haɾaɾu˥˧ʔi˥ | adj. ‘wet’; ‘basah’ | |
haré | haɾe˦˨ | n.inal. ‘back’; ‘belakang’ | |
hàre'a | ha˨˦ɾe˧ʔa | n. ‘bamboo sp.’; ‘sejenis bambu’ | |
haregwóa | haɾeɡʷo˦˨a | n. ‘bamboo sp.’; ‘bambu cina’ | |
haréma | haɾe˦˨ma | n. ‘nipa palm’; ‘pohon bobo’ | |
hàrima | ha˨˦ɾi˧ma | n. ‘tree sp.’; ‘pohon bakau kulit merah’ | |
haríta | haɾi˦˨ta | n.prop. ‘Hariti’; ‘Hariti’ | |
haruandòmo | haɾuando˨˦mo˧ | n. ‘sea fan’; ‘akar bahar’ | |
haruha'î | haɾuha˥˧ʔi˥ | adj. ‘warm’; ‘hangat’ | |
háta | ha˦˨ta | n. ‘ocean’; ‘lautan’ | |
hàusi | hau˨˦si˧ | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang japon’ | |
he'ì | heʔi˨˦ | vi. ‘stop’; ‘berhenti’ | |
héana | he˦˨ana | vi. ‘live, life’; ‘hidup, kehidupan’ | |
hèha | he˨˦ha˧ | vi. ‘slide’; ‘lucur’ | |
heharî | heha˥˧ɾi˥ | vt. ‘whittle’; ‘cincang’ | |
henâ | he˥˧na˥ | adj. ‘long’; ‘lama’ | |
hère | he˨˦ɾe˧ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
hevú | heβu˦˨ | adj. ‘fast’; ‘cepat’ | |
hevúkú | heβu˦ku˧ | temp. ‘not yet’; ‘belum’ | |
hevúvà | heβu˦˨βa˨˦ | temp. ‘not yet’; ‘belum’ | |
hì'i | hi˨˦ʔi˧ | n. ‘skin’; ‘kulit’ | |
hiágwa | hia˦˨ɡʷa | 1. n. ‘small sago frond’; ‘gabah sagu’ 2. n. ‘lungs’; ‘paru-paru’ | |
hiaturé | hiatuɾe˦˨ | n.prop. ‘(cape)’; ‘(tanjung)’ | |
hinà | hina˨˦ | vt. ‘shoot’; ‘panah’ | |
hirom erê | hiɾom e˥˧ɾe˥ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
hiróma | hiɾo˦˨ma | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
hirombú'a | hiɾombu˦˨ʔa | n. ‘crab sp.’; ‘sejenis kepiting’ | |
hironduré | hiɾonduɾe˦˨ | n.prop. ‘(cape)’; ‘(tanjung)’ | |
hìtana | hi˨˦ta˧na | adj. ‘bloated’; ‘kembung’ | |
hógwó | ho˦ɡʷo˧ | n.prop. ‘Ayombai’; ‘Ayombai’ | |
hohà | hoha˨˦ | vt. ‘open bamboo’; ‘buka bambu’ | |
hohanî | hoha˥˧ni˥ | vt. ‘wall’; ‘bikin dinding’ | |
horá | hoɾa˦˨ | n. ‘bride price’; ‘mas kawin’ | |
hòra | ho˨˦ɾa˧ | loc. ‘in front’; ‘di depan’ | |
horî | ho˥˧ɾi˥ | vt. ‘pull out’; ‘cabut’ | |
hòro | ho˨˦ɾo˧ | n. ‘cover’; ‘penutup’ | |
hòro | ho˨˦ɾo˧ | n.inal. ‘nose’; ‘hidung’ | |
hú'a | hu˦˨ʔa | n. ‘tree sp.’; ‘pohon dumpul’ | |
huamâ | hua˥˧ma˥ | vt. ‘see’; ‘lihat’ | |
hùama | hu˨˦a˧ma | vi. ‘grow’; ‘tumbuh’ | |
húra | hu˦˨ɾa | n. ‘areca’; ‘pinang’ | |
húra vó | hu˦˨ɾa βo˦˨ | n. ‘areca nut’; ‘buah pinang’ | |
húta | hu˦˨ta | n. ‘banana’; ‘pisang’ | |
húta diòdi | hu˦˨ta dio˨˦di˧ | n. ‘banana sp.’; ‘pisang Ambon’ | |
húta gwajarùsi | hu˦˨ta ɡʷadʒaɾu˨˦si˧ | n. ‘banana sp.’; ‘pisang tanduk’ | |
húta kakòra'a | hu˦˨ta kako˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘banana heart’; ‘jantung pisang’ | |
húta kòkas | hu˦˨ta ko˨˦kas˧ | n. ‘banana sp.’; ‘pisang besar’ | |
húta kombàra'a | hu˦˨ta komba˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘banana sp.’; ‘pisang tongkat langit’ | |
húta kònde | hu˦˨ta kon˨˦de˧ | n. ‘banana sp.’; ‘pisang jarum’ | |
húta tàmura | hu˦˨ta ta˨˦mu˧ɾa | n. ‘banana sp.’; ‘pisang sepatu’ | |
húta úba | hu˦˨ta u˦˨ba | n. ‘banana sp.’; ‘pisang kuning’ | |
húta vavína | hu˦˨ta βaβi˦˨na | n. ‘banana sp.’; ‘pisang masa bodo’ | |
-i | -i | obj. ‘1sg’; ‘saya’ | |
í- | i-˦˨ | subj. ‘1sg’; ‘saya’ | |
î | i˥ | pron.arg. ‘3sg’; ‘dia’ | |
-í'a | -i˦˨ʔa | obj. ‘1pl in’; ‘kita’ | |
í'a | i˦˨ʔa | pron.arg. ‘1pl in’; ‘kitorang, kita’ | |
i'anú'a | iʔanu˦˨ʔa | n. ‘joint’; ‘sambungan’ | |
i'ià | iʔia˨˦ | vr. ‘rest’; ‘istirahat’ | |
i'imá | iʔima˦˨ | vt. ‘unify’; ‘satukan’ | |
i'ó | iʔo˦˨ | pron.poss. ‘1pl in Poss’ | |
ì'o | i˨˦ʔo˧ | n. ‘cheek’; ‘pipi’ | |
i'ojà | iʔodʒa˨˦ | vt. ‘roll’; ‘guling’ | |
i'òja | iʔo˨˦dʒa˧ | vi. ‘roll’; ‘terguling’ | |
i'û | i˥˧ʔu˥ | vt. ‘bait hook’; ‘gait’ | |
i'urunà | iʔuɾuna˨˦ | vt. ‘tie’; ‘ikat’ | |
-ía | -i˦˨a | obj. ‘2sg’; ‘kau’ | |
igwá | iɡʷa˦˨ | n. ‘mango’; ‘mangga’ | |
ígwa | i˦˨ɡʷa | pron.arg. ‘1sg’; ‘saya’ | |
igwerà | iɡʷeɾa˨˦ | vt. ‘turn’; ‘putar’ | |
igwogwá | iɡʷoɡʷa˦˨ | n. ‘fruit sp.’; ‘buah gayam’ | |
igwogwára | iɡʷoɡʷa˦˨ɾa | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis daun tikar’ | |
iha'ù | ihaʔu˨˦ | 1. vt. ‘take care of’; ‘piara, pelihara’ 2. vt. ‘scoop out’; ‘timba’ | |
ihahéra | ihahe˦˨ɾa | n. ‘layer’; ‘lapis-lapis’ | |
ihahúama | ihahu˦˨ama | vi. ‘float’; ‘terapung’ | |
ihoravà'u | ihoɾaβa˨˦ʔu˧ | n. ‘cowrie’; ‘sejenis bia’ | |
ihu'î | ihu˥˧ʔi˥ | vt. ‘spoon out’; ‘timba’ | |
iigwó | iiɡʷo˦˨ | pron.poss. ‘1sg Poss’ | |
ijambá'a | idʒamba˦˨ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan batu’ | |
ijamba'éa | idʒambaʔe˦˨a | n. ‘trevally sp.’; ‘sejenis bobara kecil’ | |
ijambakavàru | idʒambakaβa˨˦ɾu˧ | n. ‘trevally sp.’; ‘bobara putih’ | |
ijambakavaru namó | idʒambakaβaɾu namo˦˨ | n. ‘trevally sp.’; ‘sejenis bobara’ | |
ijambàru | idʒamba˨˦ɾu˧ | n. ‘chief’; ‘kepala suku’ | |
ijamburósa | idʒambuɾo˦˨sa | n. ‘fish sp.’; ‘cakalang ekor kuning’ | |
ìjana | i˨˦dʒa˧na | n. ‘fish’; ‘ikan’ | |
ìjana mò'ana | i˨˦dʒa˧na mo˨˦ʔa˧na | n. ‘fish sp.’; ‘ikan oce kecil’ | |
ijana vegwàsara | idʒana βeɡʷa˨˦sa˧ɾa | n. ‘trevally sp.’; ‘bobara tipis’ | |
ijandagwána | idʒandaɡʷa˦˨na | n. ‘sea spirit’; ‘hantu laut’ | |
ijandagwána vuvurío | idʒandaɡʷa˦˨na βuβuɾi˦˨o | n. ‘jellyfish’; ‘papeda laut’ | |
ijandèha | idʒande˨˦ha˧ | n. ‘fish sp.’; ‘ikan oce besar’ | |
ijanggaréra | idʒaŋɡaɾe˦˨ɾa | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
ijanggohó | idʒaŋɡoho˦˨ | n. ‘moray sp.’; ‘belut kerong’ | |
ijanggòro | idʒaŋɡo˨˦ɾo˧ | n. ‘fishbone’; ‘tulang ikan’ | |
ijanggovó | idʒaŋɡoβo˦˨ | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
ijanggú | idʒaŋɡu˦˨ | n. ‘turtle sp.’; ‘tuturuga ikan’ | |
ijaníra | idʒani˦˨ɾa | n. ‘mackerel sp.’; ‘ikan tenggiri’ | |
ìjo | i˨˦dʒo˧ | pron.poss. ‘3sg Poss’; ‘nya’ | |
ijója | idʒo˦˨dʒa | 1. n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ 2. n. ‘shellfish sp.’; ‘bia jari lima’ | |
ijoja tàmura | idʒodʒa ta˨˦mu˧ɾa | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia jari lima’ | |
ikambàjo | ikamba˨˦dʒo˧ | n. ‘horizontal beam’; ‘ring balok’ | |
imbúsa | imbu˦˨sa | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
imòri | imo˨˦ɾi˧ | n. ‘triggerfish sp.’; ‘ikan kulit tebal’ | |
imúma | imu˦˨ma | n. ‘sandfly’; ‘lalat laut’ | |
inà | ina˨˦ | vt. ‘pour out’; ‘siram’ | |
iná | ina˦˨ | n. ‘mother’; ‘mama, ibu’ | |
ìna | i˨˦na˧ | n.inal. ‘ear’; ‘telinga’ | |
ìna hàtu | i˨˦na˧ ha˨˦tu˧ | n. ‘ear hole’; ‘lobang telinga’ | |
iná'a | ina˦˨ʔa | vi. ‘crawl’; ‘merayap’ | |
ìna'a | i˨˦na˧ʔa | 1. n. ‘mother-in-law’; ‘mama mantu’ 2. n. ‘daughter-in-law’; ‘anak perempuan mantu’ | |
inambó | inambo˦˨ | n. ‘betel pepper fruit’; ‘buah sirih’ | |
inàmbo | inam˨˦bo˧ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan lalosi’ | |
inána | ina˦˨na | n. ‘betel pepper’; ‘sirih’ | |
inandànu | inanda˨˦nu˧ | n. ‘betel pepper leaf’; ‘daun sirih’ | |
inanggaréijo | inaŋɡaɾei˦˨dʒo | n. ‘betel pepper trunk’; ‘batang sirih’ | |
inanggí'a | inaŋɡi˦˨ʔa | n. ‘crab’; ‘kepiting’ | |
inàura'a | inau˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ | |
inda'úa | indaʔu˦˨a | n. ‘island’; ‘pulau’ | |
inerú | ineɾu˦˨ | 1. n. ‘vine sp.’; ‘sejenis tali’ 2. n. ‘anemone sp.’; ‘sejenis jamur laut’ | |
ini'î | ini˥˧ʔi˥ | vt. ‘pick’; ‘petik’ | |
ini'ìni | iniʔi˨˦ni˧ | n. ‘earring’; ‘anting’ | |
inùku'a | inu˨˦ku˧ʔa | vi. ‘spit’; ‘meludah’ | |
irà | iɾa˨˦ | vt. ‘choose’; ‘pilih’ | |
irá | iɾa˦˨ | 1. vi. ‘run’; ‘lari’ 2. vi. ‘sail’; ‘belayar’ | |
íra | i˦˨ɾa | n. ‘fish egg’; ‘telur ikan’ | |
ìra'a | i˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘fish net’; ‘jaring’ | |
iràki'a | iɾa˨˦ki˧ʔa | 1. n. ‘ankle’; ‘mata kaki’ 2. n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ | |
iraruhî | iɾaɾu˥˧hi˥ | adj. ‘deep’; ‘dalam’ | |
iravúana | iɾaβu˦˨ana | 1. n. ‘wrist’; ‘pergelangan tangan’ 2. n. ‘waist’; ‘pinggang’ | |
iri'ì | iɾiʔi˨˦ | 1. vt. ‘squeeze’; ‘jepit’ 2. vt. ‘plug’; ‘dumpul’ 3. vi. ‘narrow’; ‘sempit’ 4. vi. ‘repent’; ‘tobat’ | |
ìrina | i˨˦ɾi˧na | vi. ‘walk’; ‘jalan kaki’ | |
irisô | iɾi˥˧so˥ | vt. ‘gather’; ‘kumpul’ | |
iritî | iɾi˥˧ti˥ | vt. ‘peel ripe coconut’; ‘cungkil kelapa tua’ | |
irivurá | iɾiβuɾa˦˨ | vi. ‘boil’; ‘mendidih’ | |
iró | iɾo˦˨ | n. ‘broth’; ‘kuah’ | |
iròri | iɾo˨˦ɾi˧ | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia lola besar’ | |
irù | iɾu˨˦ | vt. ‘straighten’; ‘kasi lurus’ | |
irù ará | iɾu˨˦ aɾa˦˨ | idiom. ‘stretch’; ‘luruskan badan’ | |
iruà | iɾua˨˦ | vt. ‘leave’; ‘kasi tinggal’ | |
isá | isa˦˨ | n. ‘forest’; ‘hutan’ | |
isá'a | isa˦˨ʔa | vi. ‘get ready’; ‘siap-siap’ | |
isagwína | isaɡʷi˦˨na | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan bisa’ | |
isuà | isua˨˦ | vt. ‘exchange’; ‘tukar’ | |
isúra | isu˦˨ɾa | 1. n. ‘comb’; ‘sisir’ 2. n. ‘shrimpfish’; ‘ikan sisir’ | |
isúra rerenío | isu˦˨ɾa ɾeɾeni˦˨o | n. ‘hair comb’; ‘sisir rambut’ | |
isúra uróma | isu˦˨ɾa uɾo˦˨ma | n. ‘bamboo comb’; ‘sisir bambu’ | |
itarî | ita˥˧ɾi˥ | vt. ‘join’; ‘ikut’ | |
itú'a | itu˦˨ʔa | vt. ‘exceed’; ‘jadi lebih’ | |
ituà | itua˨˦ | vt. ‘rub’; ‘gosok’ | |
itúa | itu˦˨a | vi. ‘fight’; ‘bakalai, berkelahi’ | |
ìvara | i˨˦βa˧ɾa | n. ‘tree sp.’; ‘kayu putih’ | |
ivàri | iβa˨˦ɾi˧ | n.inal. ‘gums’; ‘gusi’ | |
ìvu'a | i˨˦βu˧ʔa | n. ‘descendant’; ‘keturunan’ | |
j- | dʒ- | ||
-ja | -dʒa | encl2. ‘Conn’ | |
já | dʒa˦˨ | n.loc. ‘right’; ‘kanan’ | |
já'a | dʒa˦˨ʔa | n. ‘horizontal beam’; ‘kayu lintang’ | |
já'a | dʒa˦˨ʔa | n. ‘leech’; ‘lintah’ | |
jàha'a | dʒa˨˦ha˧ʔa | n. ‘injury’; ‘luka’ | |
jàha'a áu | dʒa˨˦ha˧ʔa au˦˨ | n. ‘scar’; ‘bekas luka’ | |
jahònu | dʒaho˨˦nu˧ | temp. ‘earlier’; ‘dulu’ | |
jamàri | dʒama˨˦ɾi˧ | n. ‘tree sp.’; ‘kasuari hutan’ | |
janindùtu | dʒanindu˨˦tu˧ | adj. ‘tame’; ‘jinak’ | |
jarà | dʒaɾa˨˦ | vt. ‘witness’; ‘akui’ | |
jararà'u | dʒaɾaɾa˨˦ʔu˧ | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia pea-pea’ | |
jaratî | dʒaɾa˥˧ti˥ | vt. ‘touch’; ‘kena’ | |
jàri | dʒa˨˦ɾi˧ | n. ‘hornbill’; ‘burung tahun-tahun’ | |
jàrura | dʒa˨˦ɾu˧ɾa | n. ‘tree sp.’; ‘pohon kasuari’ | |
jatò | dʒato˨˦ | part.deg. ‘very’; ‘sekali’ | |
jáur | dʒauɾ˦˨ | n.prop. ‘Yaur’; ‘Yaur’ | |
javà | dʒaβa˨˦ | adj. ‘bad’; ‘tidak baik’ | |
javà | dʒaβa˨˦ | part.deg. ‘not too’; ‘tidak terlalu’ | |
javá'a | dʒaβa˦˨ʔa | adj. ‘horizontal, horizontal beam’; ‘melintang, ring balok’ | |
jàvara | dʒa˨˦βa˧ɾa | n. ‘garden’; ‘kebun’ | |
javaré'a | dʒaβaɾe˦˨ʔa | quant. ‘much, many’; ‘banyak’ | |
je | dʒe | part. ‘Emph’ | |
jeàti | dʒea˨˦ti˧ | 1. n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ 2. n. ‘outrigger’; ‘seman’ | |
jejé | dʒedʒe˦˨ | n. ‘fish sp.’; ‘ikan sikuda putih-merah’ | |
jeràjao | dʒeɾa˨˦dʒao˧ | n. ‘fish net’; ‘jala’ | |
jerevó | dʒeɾeβo˦˨ | n. ‘canoe boom’; ‘naju’ | |
jerevó gwòto | dʒeɾeβo˦˨ ɡʷo˨˦to˧ | n. ‘boom-outrigger rod’; ‘mata naju’ | |
jireré | dʒiɾeɾe˦˨ | loc. ‘near’; ‘dekat’ | |
jiruà | dʒiɾua˨˦ | part.deg. ‘very’; ‘sekali’ | |
jitarî | dʒita˥˧ɾi˥ | adj. ‘correct’; ‘betul’ | |
jivú | dʒiβu˦˨ | adj. ‘jealous’; ‘cemburuh’ | |
jó | dʒo˦˨ | part. ‘yeah’; ‘yo’ | |
jo'ové | dʒoʔoβe˦˨ | part. ‘if’; ‘kalau’ | |
jóata | dʒo˦˨ata | n. ‘hill’; ‘bukit’ | |
jonî | dʒo˥˧ni˥ | 1. temp. ‘finished’; ‘habis’ 2. temp. ‘already’; ‘sudah’ | |
jòrina | dʒo˨˦ɾi˧na | n. ‘wrasse sp.’; ‘sejenis ikan karang’ | |
jorová | dʒoɾoβa˦˨ | n. ‘snake’; ‘ular’ | |
jorova remó'a | dʒoɾoβa ɾemo˦˨ʔa | n. ‘snake sp.’; ‘sejenis ular’ | |
jùvu | dʒu˨˦βu˧ | 1. adj. ‘strong’; ‘kuat’ 2. adj. ‘and so on’; ‘terus’ | |
ka'éa | kaʔe˦˨a | n. ‘waste’; ‘ampas’ | |
ka'óana | kaʔo˦˨ana | n. ‘canoe rod’; ‘belo’ | |
ka'úata | kaʔu˦˨ata | n. ‘wood’; ‘kayu’ | |
ka'uata ará | kaʔuata aɾa˦˨ | n. ‘tree trunk’; ‘batang pohon’ | |
ka'uata hì'i | kaʔuata hi˨˦ʔi˧ | n. ‘bark’; ‘kulit kayu’ | |
kabovái | kaboβai˦˨ | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia kodok’ | |
kàbu | ka˨˦bu˧ | n. ‘heron sp.’; ‘burung bangau kecil’ | |
kadèra | kade˨˦ɾa˧ | n. ‘chair’; ‘kursi’ | |
kagwahéta | kaɡʷahe˦˨ta | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis matoa’ | |
kagwahètiana | kaɡʷahe˨˦ti˧ana | n. ‘wrasse sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
kagwambá'a | kaɡʷamba˦˨ʔa | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis matoa’ | |
kàgwana | ka˨˦ɡʷa˧na | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis matoa’ | |
kagwandaráma | kaɡʷandaɾa˦˨ma | 1. n. ‘crab sp.’; ‘sejenis kepiting’ 2. n. ‘fruit of {kàgwana}’; ‘buah dari {kàgwana}’ | |
kahíta | kahi˦˨ta | 1. n. ‘lizard sp.’; ‘cicak’ 2. n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia pasir’ | |
kaigwàsa | kaiɡʷa˨˦sa˧ | n. ‘anemone sp.’; ‘sejenis jamur laut’ | |
kaindín | kaindin˦˨ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan bandeng’ | |
kàituna | kai˨˦tu˧na | adj. ‘tangled’; ‘terlingkar’ | |
kajòri | kadʒo˨˦ɾi˧ | n. ‘squid’; ‘cumi-cumi’ | |
kàka'a | ka˨˦ka˧ʔa | n. ‘black cockatoo’; ‘kakatua hitam’ | |
kakaimó'a | kakaimo˦˨ʔa | n. ‘water scoop’; ‘gayung’ | |
kakaná'a | kakana˦˨ʔa | n. ‘jackfruit’; ‘nangka’ | |
kaké | kake˦˨ | n. ‘sago chopsticks’; ‘gata papeda’ | |
kaki rà'u | kaki ɾa˨˦ʔu˧ | n. ‘coconut grater’; ‘kukuran kelapa’ | |
kakìvi | kaki˨˦βi˧ | n. ‘bird sp.’; ‘sejenis burung’ | |
kakú | kaku˦˨ | n. ‘urine’; ‘air kencing’ | |
kakú'a | kaku˦˨ʔa | adj. ‘blunt’; ‘tumpul’ | |
kakùhu'a | kaku˨˦hu˧ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan sako karang’ | |
kamá | kama˦˨ | 1. n. ‘grandparent’; ‘tete/nene’ 2. n. ‘grandchild’; ‘cucu’ | |
kamambó | kamambo˦˨ | adj. ‘double, twinned’; ‘berkembar’ | |
kamàmbuta | kamam˨˦bu˧ta | n. ‘foam’; ‘buih’ | |
kamandìra'a | kamandi˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘sweeper sp.’; ‘ikan karang’ | |
kambá'a | kamba˦˨ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan lompat’ | |
kambakáma | kambaka˦˨ma | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan lompat’ | |
kambatáma | kambata˦˨ma | 1. n. ‘fish sp.’; ‘ikan kepala batu’ 2. n. ‘limpet’; ‘sejenis bia siput’ | |
kàmbo | kam˨˦bo˧ | n. ‘house’; ‘rumah’ | |
kambóa | kambo˦˨a | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang kamboa’ | |
kameàgwa | kamea˨˦ɡʷa˧ | n. ‘driftwood’; ‘kayu hanyut’ | |
kamitúa | kamitu˦˨a | n. ‘anchor’; ‘jangkar’ | |
kamuavó | kamuaβo˦˨ | n. ‘tree sp.’; ‘pohon bakau’ | |
kamúka | kamu˦˨ka | n. ‘friend’; ‘teman’ | |
kamúsa | kamu˦˨sa | adj. ‘good’; ‘baik’ | |
kapitái | kapitai˦˨ | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ | |
kapùran | kapu˨˦ɾan˧ | n. ‘white pigeon’; ‘merpati’ | |
karàdi | kaɾa˨˦di˧ | n. ‘taro’; ‘keladi’ | |
karanggarío | kaɾaŋɡaɾi˦˨o | n. ‘waist sash’; ‘ban pinggang’ | |
kararìvana | kaɾaɾi˨˦βa˧na | n. ‘fish sp.’; ‘ikan kira’ | |
kararivana inèijo | kaɾaɾiβana inei˨˦dʒo˧ | n. ‘fish sp.’; ‘ikan kira besar’ | |
karàvu'a | kaɾa˨˦βu˧ʔa | n. ‘bannerfish sp.’; ‘sejenis ikan hias’ | |
kardíana | kaɾdi˦˨ana | vi. ‘work’; ‘kerja’ | |
karé'a | kaɾe˦˨ʔa | n. ‘ladder’; ‘tangga’ | |
karéi | kaɾei˦˨ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
karekuré'a | kaɾekuɾe˦˨ʔa | n. ‘frog’; ‘kodok’ | |
kàri'a | ka˨˦ɾi˧ʔa | n. ‘firewood’; ‘kayu bakar’ | |
kari'ì | kaɾiʔi˨˦ | vt. ‘throw’; ‘buang’ | |
karikùvu | kaɾiku˨˦βu˧ | 1. n. ‘twig’; ‘ranting kayu’ 2. n. ‘army’; ‘tentara’ | |
karimamúa | kaɾimamu˦˨a | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia kulit’ | |
karimboré'a | kaɾimboɾe˦˨ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan sumpit’ | |
karimbore'a hátamó | kaɾimboɾeʔa ha˦tamo˧ | n. ‘fish sp.’; ‘ikan sumpit’ | |
karíta | kaɾi˦˨ta | n. ‘almond tree sp.’; ‘ketapang’ | |
karó'a | kaɾo˦˨ʔa | adj. ‘full’; ‘kenyang’ | |
karóha | kaɾo˦˨ha | n. ‘basket’; ‘keranjang’ | |
karukaré | kaɾukaɾe˦˨ | n.prop. ‘interior people’; ‘orang hutan’ | |
karuríama | kaɾuɾi˦˨ama | n. ‘lizardfish’; ‘sejenis ikan pasir’ | |
katarúma | kataɾu˦˨ma | n. ‘cat’; ‘kucing’ | |
katibú'a | katibu˦˨ʔa | n. ‘cardinalfish’; ‘ikan gete-gete’ | |
katibúa | katibu˦˨a | n. ‘maize’; ‘jagung’ | |
katígwa | kati˦˨ɡʷa | n. ‘cardinalfish sp.’; ‘sejenis ikan gete-gete’ | |
katimbà'u | katimba˨˦ʔu˧ | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia batu kecil’ | |
katóa | kato˦˨a | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang benang’ | |
katuvá'a | katuβa˦˨ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan julung kecil’ | |
káuma | kau˦˨ma | adj. ‘good’; ‘baik’ | |
kavasìni | kaβasi˨˦ni˧ | n. ‘water scoop’; ‘buli-buli’ | |
kavaví | kaβaβi˦˨ | 1. n. ‘tempayan’; ‘water pitcher’ 2. n. ‘sea sponge’; ‘tempayan laut’ | |
kavavurindà'u | kaβaβuɾinda˨˦ʔu˧ | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ | |
kaveróma | kaβeɾo˦˨ma | n. ‘barracuda sp.’; ‘sejenis ikan poparu’ | |
kaví'a | kaβi˦˨ʔa | n. ‘vagina’; ‘vagina’ | |
kavòra'a | kaβo˨˦ɾa˧ʔa | adj. ‘clear’; ‘jerni’ | |
kavúra | kaβu˦˨ɾa | n. ‘piercing’; ‘barang tusuk’ | |
kavura hòro | kaβuɾa ho˨˦ɾo˧ | n. ‘nose ring’; ‘barang tusuk hidung’ | |
kavùriama | kaβu˨˦ɾi˧ama | n. ‘sago pancake’; ‘sinole’ | |
kavùvu | kaβu˨˦βu˧ | n. ‘tree sp.’; ‘pohon rebun’ | |
keisío | keisi˦˨o | n. ‘tree sp.’; ‘pohon damar’ | |
kereré'a | keɾeɾe˦˨ʔa | n. ‘vagina’; ‘vagina’ | |
kèret | ke˨˦ɾet˧ | n. ‘canoe shelter’; ‘totanggo’ | |
kèret | ke˨˦ɾet˧ | n. ‘clan’; ‘marga’ | |
kevuhéana | keβuhe˦˨ana | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
kìna'a | ki˨˦na˧ʔa | n. ‘bamboo torch’; ‘obor bambu’ | |
kinatára | kinata˦˨ɾa | n. ‘whale shark’; ‘gorano bintang’ | |
kìtom | ki˨˦tom˧ | n. ‘gray hawk’; ‘burung elang abu-abu’ | |
ko | ko | interj. ‘no!’; ‘tidak!’ | |
ko vuvurío | ko βuβuɾi˦˨o | n. ‘sago stirrer’; ‘kore-kore papeda’ | |
kodovío | kodoβi˦˨o | n. ‘frog’; ‘kodok, katak’ | |
kogwí'a | koɡʷi˦˨ʔa | n. ‘pig’; ‘babi’ | |
kóha | ko˦˨ha | n. ‘sugarcane’; ‘tebu’ | |
koháu | kohau˦˨ | n. ‘nipa palm’; ‘pohon bobo besar’ | |
koitúma | koitu˦˨ma | n. ‘anemonefish’; ‘sejenis ikan hias’ | |
kokirí'a | kokiɾi˦˨ʔa | vi. ‘go up’; ‘naik’ | |
kokó | koko˦˨ | n. ‘chicken’; ‘ayam’ | |
kokorvína | kokoɾβi˦˨na | n. ‘bird sp.’; ‘burung kutila’ | |
komòi | komoi˨˦ | n. ‘male child’; ‘anak laki-laki’ | |
komombà'u | komomba˨˦ʔu˧ | n. ‘ball-shaped sago’; ‘sagu bola’ | |
korombòvi | koɾombo˨˦βi˧ | n. ‘oath’; ‘sumpah’ | |
korombòvi | koɾombo˨˦βi˧ | 1. n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ 2. n. ‘termite’; ‘rayap’ | |
korová'a | koɾoβa˦˨ʔa | n. ‘worm’; ‘cacing’ | |
koterànu | koteɾa˨˦nu˧ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan hias’ | |
kòvana | ko˨˦βa˧na | n. ‘caterpillar’; ‘ulat’ | |
kovóra | koβo˦˨ɾa | n. ‘bowl’; ‘mangkuk’ | |
kovòvara | koβo˨˦βa˧ɾa | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan tanduk’ | |
kòvu'a | ko˨˦βu˧ʔa | n. ‘bamboo’; ‘bambu’ | |
kòvu'a ehàuro | ko˨˦βu˧ʔa ehau˨˦ɾo˧ | n. ‘young bamboo’; ‘bambu muda’ | |
kòvuta | ko˨˦βu˧ta | 1. n. ‘ancestor’; ‘moyang’ 2. n. ‘great-grandchild’; ‘cece’ | |
kòvuta | ko˨˦βu˧ta | n. ‘hole’; ‘lobang dalam’ | |
kú'a | ku˦˨ʔa | n. ‘louse’; ‘kutu’ | |
kuhágwa | kuha˦˨ɡʷa | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
kuhukú | kuhuku˦˨ | adj. ‘fat’; ‘gemuk’ | |
kumamí | kumami˦˨ | n. ‘sea cucumber’; ‘teripang’ | |
kumbúré | kumbu˦ɾe˧ | n.prop. ‘(island)’; ‘(pulau)’ | |
kunùre | kunu˨˦ɾe˧ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
kuregwàru | kuɾeɡʷa˨˦ɾu˧ | n. ‘land-sea boundary’; ‘batasan darat-laut’ | |
kururú'a | kuɾuɾu˦˨ʔa | n. ‘thunder’; ‘guntur’ | |
kutéa | kute˦˨a | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia siput rawa’ | |
kuvava'î | kuβaβa˥˧ʔi˥ | adj. ‘short’; ‘pendek’ | |
-ma | -ma | pron.inal. ‘2sg’ | |
má'a | ma˦˨ʔa | 1. vi. ‘die’; ‘mati’ 2. vi. ‘calm’; ‘teduh’ | |
ma'a'ê | maʔa˥˧ʔe˥ | adj. ‘empty’; ‘kosong’ | |
ma'ama'î | maʔama˥˧ʔi˥ | adj. ‘green’; ‘hijau’ | |
ma'aríana | maʔaɾi˦˨ana | n. ‘fire worm’; ‘kunang laut’ | |
ma'aúma | maʔau˦˨ma | n. ‘firefly’; ‘kunang-kunang’ | |
ma'avána | maʔaβa˦˨na | 1. n. ‘brown hawk’; ‘burung elang coklat’ 2. n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ | |
ma'avóeré | maʔaβo˦eɾe˧ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
ma'î | ma˥˧ʔi˥ | adj. ‘raw’; ‘mentah’ | |
ma'ía | maʔi˦˨a | vi. ‘sing’; ‘menyanyi’ | |
ma'iahòro | maʔiaho˨˦ɾo˧ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
ma'iarà | maʔiaɾa˨˦ | vt. ‘sing’; ‘menyanyi’ | |
ma'íara | maʔi˦˨aɾa | n. ‘festival’; ‘pesta’ | |
ma'ó | maʔo˦˨ | pron.arg. ‘1pc ex’; ‘kami’ | |
ma'óro | maʔo˦˨ɾo | pron.poss. ‘1pc ex Poss’ | |
ma'ù | maʔu˨˦ | 1. adj. ‘old’; ‘lama’ 2. adj. ‘deaf’; ‘tuli’ | |
ma'úna | maʔu˦˨na | n. ‘forest’; ‘hutan’ | |
ma'urína | maʔuɾi˦˨na | n. ‘sleepy’; ‘mengantuk’ | |
ma'urindéana | maʔuɾinde˦˨ana | n. ‘hawkfish sp.’; ‘ikan tidur’ | |
maarú | maaɾu˦˨ | pron.arg. ‘1du ex’; ‘kami dua’ | |
maarúo | maaɾu˦˨o | pron.poss. ‘1du ex Poss’ | |
magwagwò | maɡʷaɡʷo˨˦ | 1. adj. ‘difficult’; ‘susah’ 2. adj. ‘confused’; ‘bingung’ | |
magwarì'ana | maɡʷaɾi˨˦ʔa˧na | n.prop. ‘Arui’; ‘Arui’ | |
máha | ma˦˨ha | vi. ‘yawn’; ‘uap’ | |
màhara | ma˨˦ha˧ɾa | n. ‘small settlement’; ‘dusun’ | |
maináma | maina˦˨ma | n. ‘fish sp.’; ‘ikan kapas’ | |
mainama móana | mainama mo˦˨ana | n. ‘fish sp.’; ‘ikan kapas’ | |
mainanggakó'a | mainaŋɡako˦˨ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan kapas laut’ | |
màinduha | main˨˦du˧ha | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan kerong’ | |
mainduré | mainduɾe˦˨ | n.prop. ‘(cape)’; ‘(tanjung)’ | |
mairâ | mai˥˧ɾa˥ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
maisána | maisa˦˨na | n. ‘widower’; ‘duda’ | |
maità | maita˨˦ | vi. ‘hope’; ‘harap’ | |
maità | maita˨˦ | part. ‘only’; ‘saja’ | |
maitá | maita˦˨ | vi. ‘whine’; ‘cengeng’ | |
maitagwána | maitaɡʷa˦˨na | 1. n. ‘sea snake sp.’; ‘sejenis ular laut’ 2. n. ‘barracuda sp.’; ‘ikan poparu besar’ | |
maitó'a | maito˦˨ʔa | n.prop. ‘Roon’; ‘Roon’ | |
majagwâ | madʒa˥˧ɡʷa˥ | vt. ‘go around’; ‘lewat’ | |
makambó'a | makambo˦˨ʔa | n. ‘puffer sp.’; ‘ikan porobibi’ | |
maké | make˦˨ | n. ‘fish sp.’; ‘ikan bandeng kecil’ | |
makí'a | maki˦˨ʔa | 1. n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ 2. n. ‘armband’; ‘gelang’ | |
makú'a | maku˦˨ʔa | n. ‘wrasse sp.’; ‘sejenis ikan karang’ | |
makukú | makuku˦˨ | n. ‘tree sp.’; ‘pohon gerobak’ | |
makumbèri | makumbe˨˦ɾi˧ | n. ‘shark sp.’; ‘sejenis gorano’ | |
mama'arî | mamaʔa˥˧ɾi˥ | adj. ‘spicy’; ‘pedis, pedas’ | |
mamaní'a | mamani˦˨ʔa | n. ‘sweat’; ‘keringat’ | |
mamani'o venî | mamaniʔo βe˥˧ni˥ | idiom. ‘sweat’; ‘keringat’ | |
mamarî | mama˥˧ɾi˥ | adj. ‘hungry’; ‘lapar’ | |
mamatama tinierê | mamatama tinie˥˧ɾe˥ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
mamàtara | mama˨˦ta˧ɾa | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan ekor pisau kecil’ | |
mamàtara gwondivó | mama˨˦ta˧ɾa ɡʷondiβo˦˨ | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan ekor pisau’ | |
mamatî | mama˥˧ti˥ | vt. ‘wash’; ‘cuci’ | |
mamatinî | mamati˥˧ni˥ | adj. ‘mixed taste’; ‘rasa campur’ | |
mambarúva | mambaɾu˦˨βa | n.prop. ‘(name)’; ‘(nama)’ | |
mambe' | mambeʔ | temp. ‘still’; ‘masih’ | |
mambekóra | mambeko˦˨ɾa | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia pasir’ | |
mambéra | mambe˦˨ɾa | n. ‘sweet potato’; ‘betatas’ | |
maména | mame˦˨na | n. ‘ant's nest’; ‘sarang semut’ | |
mamèra | mame˨˦ɾa˧ | n. ‘snapper sp.’; ‘ikan somasi laut’ | |
mamuá'a | mamua˦˨ʔa | vt. ‘vomit’; ‘muntah’ | |
mamuarî | mamua˥˧ɾi˥ | adj. ‘bitter’; ‘pahit’ | |
mana'î | mana˥˧ʔi˥ | adj. ‘long’; ‘panjang’ | |
manáma | mana˦˨ma | n. ‘west wind’; ‘angin barat’ | |
mananà | manana˨˦ | adj. ‘sweet’; ‘manis’ | |
mananá | manana˦˨ | 1. n. ‘fat’; ‘gemuk’ 2. n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
mananinî | manani˥˧ni˥ | adj. ‘sour’; ‘asam’ | |
mananíra | manani˦˨ɾa | n. ‘chief’; ‘kepala suku’ | |
mananitî | manani˥˧ti˥ | adj. ‘straight’; ‘lurus’ | |
mananitohere | mananitoheɾe | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
mananíva | manani˦˨βa | n. ‘bee’; ‘lebah’ | |
mananòmana | manano˨˦ma˧na | 1. n. ‘tree sp.’; ‘sejenis kayu’ 2. n. ‘angelfish sp.’; ‘sejenis ikan hias’ | |
mànda'a | man˨˦da˧ʔa | n. ‘white pigeon’; ‘merpati’ | |
mandagwána | mandaɡʷa˦˨na | n. ‘north-east wind’; ‘angin timur-laut’ | |
mandahàndiana | mandahan˨˦di˧ana | 1. n. ‘fish sp.’; ‘ikan plat’ 2. n. ‘nosebleed’; ‘darah ke luar dari hidung’ | |
mandakíra | mandaki˦˨ɾa | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang susu warna coklat’ | |
mandána | manda˦˨na | n. ‘male child’; ‘anak laki-laki’ | |
mandé'a | mande˦˨ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan merah kecil’ | |
mandevóra | mandeβo˦˨ɾa | n. ‘damselfish sp.’; ‘sejenis ikan kerong’ | |
mandevora tata'úaremó | mandeβoɾa tataʔu˦aɾemo˧ | n. ‘damselfish sp.’; ‘sejenis ikan kerong’ | |
mandová'a | mandoβa˦˨ʔa | n. ‘sea turtle sp.’; ‘tuturuga ikan’ | |
mànggena | maŋ˨˦ɡe˧na | n. ‘bird sp.’; ‘burung camar/walet kecil’ | |
manggíma | maŋɡi˦˨ma | n. ‘cockroach’; ‘kakerlak’ | |
mànggima | maŋ˨˦ɡi˧ma | n.prop. ‘Makimi’; ‘Makimi’ | |
manggirà'u | maŋɡiɾa˨˦ʔu˧ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan hias’ | |
manggirà'u | maŋɡiɾa˨˦ʔu˧ | n. ‘shell’; ‘kulit bia’ | |
manggiró'a | maŋɡiɾo˦˨ʔa | 1. n. ‘woven decoration on top of mat’; ‘hiasan di kepala tikar’ 2. n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
manggo'àti | maŋɡoʔa˨˦ti˧ | n. ‘moray sp.’; ‘belut putih’ | |
màni | ma˨˦ni˧ | n. ‘gasoline’; ‘bensin’ | |
maniamána | maniama˦˨na | n. ‘evening’; ‘sore’ | |
manianggó | maniaŋɡo˦˨ | n. ‘large hawk’; ‘burung rajawali’ | |
manigwá | maniɡʷa˦˨ | n. ‘fruit bat’; ‘kelelawar’ | |
manigwa hì'i | maniɡʷa hi˨˦ʔi˧ | n. ‘triggerfish sp.’; ‘ikan kulit tebal hitam’ | |
manihùma | manihu˨˦ma˧ | n. ‘sago baked in bamboo’; ‘sagu bambu’ | |
manitá | manita˦˨ | n. ‘friend’; ‘teman’ | |
manóa | mano˦˨a | n. ‘mucus’; ‘ingus’ | |
manòna'a | mano˨˦na˧ʔa | vi. ‘sink’; ‘tenggelam’ | |
manù | manu˨˦ | n. ‘forest’; ‘hutan’ | |
mànu | ma˨˦nu˧ | n. ‘bird’; ‘burung’ | |
manu emá | manu ema˦˨ | n. ‘hawk’; ‘burung elang’ | |
manukeké | manukeke˦˨ | n.prop. ‘(name)’; ‘(nama)’ | |
manúma | manu˦˨ma | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
máona | mao˦˨na | n. ‘gong’; ‘gong’ | |
màpara | ma˨˦pa˧ɾa | n. ‘valley’; ‘lembah’ | |
mára | ma˦˨ɾa | v. ‘have sex’; ‘rupakan seks’ | |
mará'a | maɾa˦˨ʔa | vi. ‘steal’; ‘pencuri’ | |
marà'u | maɾa˨˦ʔu˧ | 1. adj. ‘small’; ‘kecil’ 2. adj. ‘little’; ‘sedikit’ | |
marà'u sìri'a | maɾa˨˦ʔu˧ si˨˦ɾi˧ʔa | idiom. ‘almost’; ‘hampir’ | |
marahá | maɾaha˦˨ | vt. ‘steal’; ‘pencuri’ | |
maràhu'a | maɾa˨˦hu˧ʔa | n. ‘cardinalfish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
maraindànu | maɾainda˨˦nu˧ | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
marambáe | maɾambae˦˨ | interj. ‘good evening’; ‘selamat malam’ | |
maraminî | maɾami˥˧ni˥ | adj. ‘sharp’; ‘tajam’ | |
mararà | maɾaɾa˨˦ | adj. ‘burning’; ‘hangus’ | |
mararanî | maɾaɾa˥˧ni˥ | adj. ‘fast’; ‘laju’ | |
mararenî | maɾaɾe˥˧ni˥ | adj. ‘wide’; ‘lebar’ | |
mararî | maɾa˥˧ɾi˥ | 1. adj. ‘red’; ‘merah’ 2. adj. ‘ripe’; ‘masak’ | |
mararígwa | maɾaɾi˦˨ɡʷa | n. ‘storm’; ‘angin ribut’ | |
mararinggú | maɾaɾiŋɡu˦˨ | adj. ‘flat’; ‘rata’ | |
mararóva | maɾaɾo˦˨βa | n. ‘flying fish’; ‘ikan terbang’ | |
mararù | maɾaɾu˨˦ | adj. ‘withered’; ‘layu’ | |
marasína | maɾasi˦˨na | 1. n. ‘day’; ‘hari’ 2. n. ‘noontime’; ‘siang’ | |
marasína àri | maɾasi˦˨na a˨˦ɾi˧ | n. ‘Sunday’; ‘hari minggu’ | |
marasína káumó | maɾasi˦˨na kau˦mo˧ | interj. ‘selamat siang’; ‘good afternoon’ | |
marasína néna | maɾasi˦˨na ne˦˨na | temp. ‘today’; ‘hari ini’ | |
marasína rabó | maɾasi˦˨na ɾabo˦˨ | n. ‘Wednesday’; ‘hari rabu’ | |
marasína sinéma | maɾasi˦˨na sine˦˨ma | n. ‘Monday’; ‘hari senin’ | |
marasína surevó | maɾasi˦˨na suɾeβo˦˨ | temp. ‘every day’; ‘setiap hari’ | |
maráta | maɾa˦˨ta | n. ‘rabbitfish sp.’; ‘sejenis samandar’ | |
maráta hátamó | maɾa˦˨ta ha˦tamo˧ | n. ‘rabbitfish sp.’; ‘samandar laut’ | |
maràtiana | maɾa˨˦ti˧ana | n. ‘wrasse sp.’; ‘sejenis ikan pasir’ | |
maré'a | maɾe˦˨ʔa | vi. ‘disperse’; ‘terhambur’ | |
maré'ó | maɾe˦ʔo˧ | n. ‘younger sibling’; ‘ade, adik’ | |
maréha | maɾe˦˨ha | n. ‘embers’; ‘bara’ | |
marehî | maɾe˥˧hi˥ | adj. ‘smoldering’; ‘membara’ | |
marí'a | maɾi˦˨ʔa | vi. ‘laugh’; ‘tertawa’ | |
mariaréta | maɾiaɾe˦˨ta | n. ‘parrotfish sp.’; ‘ikan kakatua biru’ | |
marígwa | maɾi˦˨ɡʷa | n. ‘current’; ‘arus’ | |
marína | maɾi˦˨na | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang racun’ | |
maríra | maɾi˦˨ɾa | n. ‘parrotfish sp.’; ‘ikan kakatua putih’ | |
marìvu'a | maɾi˨˦βu˧ʔa | vt. ‘bathe’; ‘mandi’ | |
maró'a | maɾo˦˨ʔa | vi. ‘sink’; ‘tenggelam’ | |
marú'a | maɾu˦˨ʔa | vi. ‘want’; ‘mau’ | |
maruatî | maɾua˥˧ti˥ | adj. ‘dry’; ‘kering’ | |
marùvana | maɾu˨˦βa˧na | n. ‘shade’; ‘sombar’ | |
masa'úna | masaʔu˦˨na | n. ‘face’; ‘waja’ | |
masàsu | masa˨˦su˧ | n. ‘dew’; ‘embun’ | |
masasu'î | masasu˥˧ʔi˥ | adj. ‘destroyed’; ‘hancur’ | |
masasukú | masasuku˦˨ | quant. ‘much, many’; ‘banyak’ | |
masina'ú | masinaʔu˦˨ | n.inal. ‘eye’; ‘mata’ | |
masú | masu˦˨ | n. ‘mixed sago porridge’; ‘papeda campur’ | |
masururú | masuɾuɾu˦˨ | n. ‘canoe ornament’; ‘hiasan perahu’ | |
masuvá | masuβa˦˨ | n. ‘fish sago porridge’; ‘papeda ikan’ | |
matá | mata˦˨ | n. ‘loincloth’; ‘cawat’ | |
matáora | matao˦˨ɾa | n. ‘tuna sp.’; ‘cakalang’ | |
matatiarî | matatia˥˧ɾi˥ | vi. ‘itch’; ‘gatal’ | |
matatúma | matatu˦˨ma | n. ‘earthquake’; ‘gempa’ | |
mateto venî | mateto βe˥˧ni˥ | idiom. ‘hiccup’; ‘ceguk’ | |
matì | mati˨˦ | adj. ‘ripe’; ‘masak’ | |
matin róana | matin ɾo˦˨ana | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
matína | mati˦˨na | n. ‘cape’; ‘tanjung’ | |
matina turé | matina tuɾe˦˨ | n. ‘cape's end’; ‘ujung tanjung’ | |
matinduré | matinduɾe˦˨ | n.prop. ‘(cape)’; ‘(tanjung)’ | |
matío | mati˦˨o | adj. ‘dry’; ‘kering’ | |
maunì | mauni˨˦ | adj. ‘soft’; ‘lombo, lembek’ | |
méa | me˦˨a | vi. ‘play’; ‘main’ | |
meágwa | mea˦˨ɡʷa | vi. ‘float’; ‘hanyut’ | |
mearà | meaɾa˨˦ | vt. ‘play’; ‘main’ | |
mègwara | me˨˦ɡʷa˧ɾa | n. ‘fish net’; ‘jala’ | |
mènggata | meŋ˨˦ɡa˧ta | n. ‘anemone sp.’; ‘sejenis jamur laut’ | |
mèra | me˨˦ɾa˧ | temp. ‘tomorrow’; ‘besok’ | |
merára káumó | meɾa˦˨ɾa kau˦mo˧ | interj. ‘good morning’; ‘selamat pagi’ | |
merarío | meɾaɾi˦˨o | temp. ‘day after tomorrow’; ‘lusa’ | |
merere'úna | meɾeɾeʔu˦˨na | n. ‘morning’; ‘pagi’ | |
miéi | miei˦˨ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
minumere | minumeɾe | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
minùnuma | minu˨˦nu˧ma | n. ‘squid sp.’; ‘sontong batu’ | |
-mó | -mo˦˨ | rel. ‘Rel’ | |
mó | mo˦˨ | n. ‘place’; ‘tempat’ | |
mò'ana | mo˨˦ʔa˧na | n. ‘fire’; ‘api’ | |
mò'ana àtu | mo˨˦ʔa˧na a˨˦tu˧ | n. ‘heat from fire’; ‘uap api’ | |
móara | mo˦˨aɾa | n. ‘fish poison’; ‘akar tuba’ | |
mogwírin | moɡʷi˦˨ɾin | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
mogworá | moɡʷoɾa˦˨ | n. ‘snake sp.’; ‘ular putih’ | |
momína | momi˦˨na | adj. ‘bearing fruit’; ‘berbuah’ | |
monúa | monu˦˨a | n. ‘shark sp.’; ‘sejenis gorano’ | |
mora | moɾa | n. ‘those who’; ‘yang’ | |
mòra | mo˨˦ɾa˧ | n.prop. ‘Moor’; ‘Moor’ | |
móra | mo˦˨ɾa | 1. n. ‘weather’; ‘cuaca’ 2. n. ‘situation’; ‘keadaan’ | |
mòra arionî | mo˨˦ɾa˧ aɾio˥˧ni˥ | n. ‘afteroon’; ‘sore’ | |
mòra ríana | mo˨˦ɾa˧ ɾi˦˨ana | n. ‘Moor language’; ‘bahasa Moor’ | |
morána | moɾa˦˨na | loc. ‘yonder’; ‘di sana’ | |
moraré | moɾaɾe˦˨ | loc. ‘on land yonder’; ‘di darat sana’ | |
morarú | moɾaɾu˦˨ | loc. ‘in the sea yonder’; ‘di laut sana’ | |
moréna | moɾe˦˨na | loc. ‘here’; ‘di sini’ | |
móro tijáta róa | mo˦˨ɾo tidʒa˦˨ta ɾo˦˨a | idiom. ‘school’; ‘sekolah’ | |
moróna | moɾo˦˨na | loc. ‘there’; ‘di situ’ | |
mosé | mose˦˨ | 1. interrog. ‘which?’; ‘yang mana?’ 2. interrog. ‘where?’; ‘mana?’ | |
móta | mo˦˨ta | n. ‘tide’; ‘meti’ | |
mòtina | mo˨˦ti˧na | n. ‘lizard sp.’; ‘cicak’ | |
móto ahî | mo˦˨to a˥˧hi˥ | idiom. ‘tide coming in’; ‘air pasang’ | |
móto ahî à | mo˦˨to a˥˧hi˥ a˨˦ | idiom. ‘at high tide’; ‘air sudah pasang’ | |
móto má'a | mo˦˨to ma˦˨ʔa | idiom. ‘water is calm’; ‘air teduh’ | |
móto ma'ù | mo˦˨to maʔu˨˦ | idiom. ‘at low tide’; ‘air sudah surut’ | |
móto marìgwi | mo˦˨to maɾi˨˦ɡʷi˧ | idiom. ‘tide going out’; ‘air surut’ | |
móto sòtana | mo˦˨to so˨˦ta˧na | idiom. ‘at high tide’; ‘air sudah pasang’ | |
moto turé | moto tuɾe˦˨ | n. ‘beach’; ‘pantai’ | |
móto verá sià rú | mo˦˨to βeɾa˦˨ sia˨˦ ɾu˦˨ | idiom. ‘tide going out’; ‘air surut’ | |
mu'ó | muʔo˦˨ | pron.arg. ‘2pl’; ‘kamu, kalian’ | |
mu'óro | muʔo˦˨ɾo | pron.poss. ‘2pl Poss’ | |
muká'a | muka˦˨ʔa | adj. ‘afraid’; ‘takut’ | |
mumùtiana | mumu˨˦ti˧ana | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
munà | muna˨˦ | 1. vt. ‘kill’; ‘bunuh’ 2. vt. ‘extinguish’; ‘matikan’ | |
munggirá | muŋɡiɾa˦˨ | n. ‘sago sieve’; ‘ayak sagu’ | |
munggo'orá | muŋɡoʔoɾa˦˨ | 1. n. ‘grass sp.’; ‘sejenis rumput’ 2. n. ‘coral sp.’; ‘sejenis karang’ | |
muní'a | muni˦˨ʔa | n. ‘grass’; ‘rumput’ | |
muni'oti méagwa | muniʔoti me˦˨aɡʷa | n. ‘detritus’; ‘rumput hanyut’ | |
murú | muɾu˦˨ | pron.arg. ‘2du’; ‘kamu dua, kalian dua’ | |
murúo | muɾu˦˨o | pron.poss. ‘2du Poss’ | |
mutá | muta˦˨ | n. ‘unmarried young man’; ‘bujang’ | |
n- | n- | ||
-na | -na | encl1. ‘Emph’ | |
-na | -na | encl.loc. ‘Loc’ | |
na'ú | naʔu˦˨ | n. ‘person’; ‘orang’ | |
na'u sìni | naʔu si˨˦ni˧ | n. ‘human’; ‘manusia’ | |
na'u tatá | naʔu tata˦˨ | num. ‘twenty’; ‘dua puluh’ | |
na'u tatá ma'a rímó ma'a tatá | naʔu tata˦˨ maʔa ɾi˦mo˧ maʔa tata˦˨ | num. ‘twenty-six’; ‘dua puluh enam’ | |
na'u tatá tàura | naʔu tata˦˨ tau˨˦ɾa˧ | num. ‘thirty’; ‘tiga puluh’ | |
na'úeta | naʔu˦˨eta | pron.indef. ‘someone’; ‘seseorang’ | |
nà'una | na˨˦ʔu˧na | n. ‘child’; ‘anak’ | |
na'usé | naʔuse˦˨ | interrog. ‘who?’; ‘siapa?’ | |
nagwí | naɡʷi˦˨ | loc. ‘up’; ‘ke atas’ | |
nàha'a | na˨˦ha˧ʔa | n. ‘sand’; ‘pasir’ | |
nàha'a gwàru | na˨˦ha˧ʔa ɡʷa˨˦ɾu˧ | n. ‘edge of beach’; ‘pinggir pasir’ | |
nàha'a inèijo | na˨˦ha˧ʔa inei˨˦dʒo˧ | n. ‘goby sp.’; ‘sejenis ikan pasir’ | |
nàha'a mananà | na˨˦ha˧ʔa manana˨˦ | n. ‘sugar’; ‘gula’ | |
nahía'a | nahi˦˨aʔa | mann. ‘strong’; ‘kuat’ | |
nahó | naho˦˨ | loc. ‘east’; ‘timur’ | |
nahú | nahu˦˨ | loc. ‘west’; ‘barat’ | |
namaréta | namaɾe˦˨ta | adj. ‘wide’; ‘lebar’ | |
nána | na˦˨na | dem. ‘yonder’; ‘sana’ | |
nanáha | nana˦˨ha | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan batu’ | |
nanatî | nana˥˧ti˥ | adj. ‘hot’; ‘panas’ | |
nanggaré | naŋɡaɾe˦˨ | n. ‘path’; ‘jalanan’ | |
naré | naɾe˦˨ | loc. ‘on land’; ‘di darat’ | |
naré ríana | naɾe˦˨ ɾi˦˨ana | n. ‘Waropen language’; ‘bahasa Makimi’ | |
narú | naɾu˦˨ | loc. ‘at sea’; ‘di laut’ | |
nasivó | nasiβo˦˨ | n. ‘starfish’; ‘bintang laut’ | |
nàtana | na˨˦ta˧na | n. ‘charcoal’; ‘arang’ | |
nàtana | na˨˦ta˧na | n. ‘name’; ‘nama’ | |
náuta | nau˦˨ta | n. ‘shellfish’; ‘bia’ | |
naviré | naβiɾe˦˨ | n.prop. ‘Nabire’; ‘Nabire’ | |
navirtá | naβiɾta˦˨ | n. ‘spear’; ‘tombak’ | |
navó | naβo˦˨ | loc. ‘down’; ‘ke bawah’ | |
né masùijo | ne˦˨ masu˨˦i˧dʒo | n. ‘coconut sago porridge’; ‘papeda kelapa’ | |
néa | ne˦˨a | n.inal. ‘leg’; ‘kaki’ | |
nea'í'á | neaʔi˦ʔa˧ | n. ‘sole’; ‘telapak kaki’ | |
nefàsi | nefa˨˦si˧ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
nèiro | nei˨˦ɾo˧ | n. ‘coconut juice’; ‘air kelapa’ | |
nekavasìni | nekaβasi˨˦ni˧ | n. ‘calf’; ‘betis’ | |
nèma | ne˨˦ma˧ | n.inal. ‘tongue’; ‘lidah’ | |
néna | ne˦˨na | dem. ‘this’; ‘ini’ | |
nenggòro | neŋɡo˨˦ɾo˧ | n. ‘shin’; ‘tulang kering’ | |
néra | ne˦˨ɾa | n. ‘coconut’; ‘kelapa’ | |
néra ehàuro | ne˦˨ɾa ehau˨˦ɾo˧ | n. ‘green coconut’; ‘kelapa muda’ | |
néra hàgwi | ne˦˨ɾa ha˨˦ɡʷi˧ | n. ‘coconut leaf’; ‘daun kelapa’ | |
néra húamó | ne˦˨ɾa hu˦amo˧ | n. ‘coconut shoot’; ‘kelapa yang tumbuh’ | |
néra ka'éa | ne˦˨ɾa kaʔe˦˨a | n. ‘leftover coconut’; ‘ampas kelapa’ | |
néra kùmbo'a | ne˦˨ɾa kum˨˦bo˧ʔa | n. ‘coconut insides’; ‘kelapa tombong’ | |
néra rà'u | ne˦˨ɾa ɾa˨˦ʔu˧ | 1. n. ‘coconut skin’; ‘kulit kelapa’ 2. n. ‘anemone sp.’; ‘sejenis jamur laut’ | |
néra rà'u aréijo | ne˦˨ɾa ɾa˨˦ʔu˧ aɾei˦˨dʒo | n. ‘lime container’; ‘tempat isi kapur’ | |
néra tatùrama | ne˦˨ɾa tatu˨˦ɾa˧ma | n. ‘coconut cup’; ‘cangkir kelapa’ | |
néra vu'àijo | ne˦˨ɾa βuʔai˨˦dʒo˧ | n. ‘coconut sago’; ‘sagu kelapa’ | |
nesí | nesi˦˨ | n.inal. ‘toe’; ‘jari kaki’ | |
nesi vùmi | nesi βu˨˦mi˧ | n. ‘toenail’; ‘kuku jari kaki’ | |
nevà'u | neβa˨˦ʔu˧ | n. ‘thigh’; ‘paha’ | |
nevi | neβi | part. ‘maybe’; ‘mungkin’ | |
nevú'a | neβu˦˨ʔa | n.inal. ‘knee’; ‘lutut’ | |
nggí'a | ŋɡi˦˨ʔa | n.prop. ‘(name)’; ‘(nama)’ | |
nìgwi | ni˨˦ɡʷi˧ | n. ‘nest’; ‘sarang’ | |
ninúta | ninu˦˨ta | n. ‘squid’; ‘sontong’ | |
nisuruajê | nisuɾua˥˧dʒe˥ | n.prop. ‘Pulau Pepaya’; ‘Pulau Pepaya’ | |
nomíné | nomi˦ne˧ | n.prop. ‘Mambor’; ‘Mambor’ | |
nóna | no˦˨na | dem. ‘that’; ‘itu’ | |
nóndé | non˦de˧ | temp. ‘later’; ‘nanti’ | |
nuná | nuna˦˨ | n. ‘fish scale’; ‘sisik ikan’ | |
núta | nu˦˨ta | n. ‘island’; ‘pulau’ | |
nuto mòra | nuto mo˨˦ɾa˧ | n.prop. ‘Pulau Moor’; ‘Pulau Moor’ | |
nuto réo | nuto ɾe˦˨o | n. ‘landward island’; ‘pulau ke darat’ | |
nuto rére | nuto ɾe˦˨ɾe | n.prop. ‘Hariti’; ‘Hariti’ | |
nuto rúo | nuto ɾu˦˨o | n. ‘seaward island’; ‘pulau ke laut’ | |
-o | -o | encl1. ‘Conn’; ‘jadi’ | |
-ó | -o˦˨ | art. ‘Def’; ‘nya’ | |
ò | o˨˦ | part. ‘Part’; ‘sudah’ | |
ó'a | o˦˨ʔa | vi. ‘whistle’; ‘siul’ | |
o'òro | oʔo˨˦ɾo˧ | n. ‘crevice’; ‘celah’ | |
óa | o˦˨a | vi. ‘dance’; ‘dansa’ | |
óara | o˦˨aɾa | n. ‘tree sp.’; ‘pohon bakau’ | |
ógwa | o˦˨ɡʷa | n. ‘snapper sp.’; ‘ikan baju kaos’ | |
ógwa áena | o˦˨ɡʷa ae˦˨na | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan baju kaos’ | |
ógwa háta | o˦˨ɡʷa ha˦˨ta | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan baju kaos’ | |
ógwa vùrina | o˦˨ɡʷa βu˨˦ɾi˧na | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan baju kaos’ | |
ogwé | oɡʷe˦˨ | vi. ‘not want’; ‘tidak mau’ | |
oha'ì | ohaʔi˨˦ | vt. ‘cut’; ‘potong’ | |
òhara | o˨˦ha˧ɾa | n. ‘lord’; ‘tuan’ | |
ohèri | ohe˨˦ɾi˧ | n. ‘sago waste’; ‘ampas sagu’ | |
ohì | ohi˨˦ | vt. ‘turn over’; ‘balik’ | |
ohotà | ohota˨˦ | vt. ‘pull’; ‘tarik’ | |
òki'a | o˨˦ki˧ʔa | vi. ‘defecate’; ‘berak’ | |
òki'a | o˨˦ki˧ʔa | n. ‘feces’; ‘tahi’ | |
òki'a vùrata | o˨˦ki˧ʔa βu˨˦ɾa˧ta | idiom. ‘have diarrhea’; ‘mencret’ | |
óma | o˦˨ma | n.loc. ‘at the top’; ‘di atas’ | |
óma | o˦˨ma | vi. ‘bow’; ‘tunduk’ | |
òmana | o˨˦ma˧na | n. ‘big rock’; ‘batu besar’ | |
omî | o˥˧mi˥ | vt. ‘fill’; ‘isi’ | |
òmi | o˨˦mi˧ | n. ‘handle’; ‘hulu’ | |
ómí | o˦mi˧ | n. ‘uncle’; ‘om’ | |
ón rosé | on˦˨ ɾose˦˨ | interrog. ‘when?’; ‘kapan?’ | |
-ona | -ona | encl1. ‘Conn yon’; ‘jadi sana’ | |
oná | ona˦˨ | n. ‘friend’; ‘teman’ | |
òna | o˨˦na˧ | n.inal. ‘armpit’; ‘ketiak’ | |
óna | o˦˨na | n. ‘time’; ‘jam’ | |
-one | -one | encl1. ‘Conn this’; ‘jadi ini’ | |
onéta | one˦˨ta | temp. ‘sometime’; ‘suatu waktu’ | |
onî | o˥˧ni˥ | 1. v. ‘just’; ‘cuma’ 2. v. ‘try’; ‘coba’ | |
-ono | -ono | encl1. ‘Conn that’; ‘jadi situ’ | |
óra | o˦˨ɾa | n. ‘snake’; ‘ular’ | |
oranî | oɾa˥˧ni˥ | vt. ‘hear’; ‘dengar’ | |
oranî | oɾa˥˧ni˥ | vt. ‘pull’; ‘tarik’ | |
òrara | o˨˦ɾa˧ɾa | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
orarì | oɾaɾi˨˦ | vt. ‘look for’; ‘cari’ | |
orê | o˥˧ɾe˥ | quant. ‘few’; ‘beberapa’ | |
orî | o˥˧ɾi˥ | vt. ‘call’; ‘panggil’ | |
òro | o˨˦ɾo˧ | 1. n. ‘bone’; ‘tulang’ 2. n. ‘arrow’; ‘jubi’ | |
óró | o˦ɾo˧ | num. ‘three’; ‘tiga’ | |
óro masina'ú | o˦˨ɾo masinaʔu˦˨ | n. ‘watch’; ‘jam tangan’ | |
òro ravu'éna | o˨˦ɾo˧ ɾaβuʔe˦˨na | n. ‘backbone’; ‘tulang belakang’ | |
oro saré'a | oɾo saɾe˦˨ʔa | idiom. ‘afternoon’; ‘sore’ | |
oro'á | oɾoʔa˦˨ | n. ‘sun’; ‘matahari’ | |
oronà | oɾona˨˦ | vt. ‘smoke’; ‘isap’ | |
ororànu | oɾoɾa˨˦nu˧ | n. ‘wave’; ‘ombak’ | |
ororanu gwòto | oɾoɾanu ɡʷo˨˦to˧ | n. ‘sea urchin sp.’; ‘gigi ombak’ | |
óta | o˦˨ta | n. ‘ironwood sp.’; ‘kayu besi’ | |
òto | o˨˦to˧ | n. ‘automobile’; ‘mobil’ | |
ovarî | oβa˥˧ɾi˥ | vt. ‘carry on shoulder’; ‘pikol’ | |
padamára | padama˦˨ɾa | n. ‘gas lantern’; ‘lampu gas’ | |
pamàrasa | pama˨˦ɾa˧sa | n. ‘lazy person’; ‘pemalas’ | |
pandá | panda˦˨ | n. ‘gun’; ‘senjata’ | |
pànde | pan˨˦de˧ | adj. ‘smart’; ‘pandai’ | |
papòki | papo˨˦ki˧ | n. ‘eggplant’; ‘terong’ | |
parìgi | paɾi˨˦ɡi˧ | n. ‘well’; ‘sumur’ | |
pása | pa˦˨sa | n. ‘rice’; ‘beras’ | |
pìpi | pi˨˦pi˧ | n. ‘money’; ‘uang’ | |
pondarànu | pondaɾa˨˦nu˧ | n. ‘pandanus leaf’; ‘daun pandan’ | |
rá | ɾa˦˨ | vi. ‘go’; ‘pergi’ | |
rá munà | ɾa˦˨ muna˨˦ | vt. ‘hunt’; ‘buru’ | |
ra rú | ɾa ɾu˦˨ | vi. ‘go to sea’; ‘ke laut’ | |
rà'a | ɾa˨˦ʔa˧ | n. ‘roof’; ‘atap’ | |
rá'a | ɾa˦˨ʔa | vi. ‘go there’; ‘ke situ’ | |
rá'a | ɾa˦˨ʔa | n. ‘slave raiding group’; ‘pasukan’ | |
rà'u | ɾa˨˦ʔu˧ | n. ‘shell’; ‘kulit’ | |
ràgwa | ɾa˨˦ɡʷa˧ | n. ‘thread’; ‘benang’ | |
ragwa'î | ɾaɡʷa˥˧ʔi˥ | n. ‘spiderweb’; ‘benang laba-laba’ | |
ragwa'î inèijo | ɾaɡʷa˥˧ʔi˥ inei˨˦dʒo˧ | n. ‘spider’; ‘laba-laba’ | |
ragwamá | ɾaɡʷama˦˨ | n. ‘north-east wind’; ‘angin timur-laut’ | |
ragwènde | ɾaɡʷen˨˦de˧ | n. ‘bamboo pole’; ‘kalawai’ | |
ragwòto | ɾaɡʷo˨˦to˧ | n. ‘fishing hook’; ‘mata kail’ | |
rahàmu'a | ɾaha˨˦mu˧ʔa | quant. ‘much, many’; ‘banyak’ | |
raimbàvi | ɾaimba˨˦βi˧ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
rainambî | ɾainam˥˧bi˥ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
rainaná | ɾainana˦˨ | n. ‘wire’; ‘kawat’ | |
raindéa | ɾainde˦˨a | 1. n. ‘mud’; ‘lumpur’ 2. n. ‘tree sp.’; ‘kayu lolaro’ | |
raindorá | ɾaindoɾa˦˨ | n. ‘water for mixing sago’; ‘air untuk campur sagu’ | |
ráira | ɾai˦˨ɾa | n. ‘fruit sp.’; ‘jambu kecil’ | |
ramá | ɾama˦˨ | n. ‘beads’; ‘manik-manik’ | |
ráma | ɾa˦˨ma | 1. vi. ‘come’; ‘datang’ 2. vi. ‘let's’; ‘mari’ | |
ramá'a | ɾama˦˨ʔa | n. ‘parrotfish sp.’; ‘ikan kakatua hitam’ | |
ramambùru | ɾamambu˨˦ɾu˧ | n. ‘emperor sp.’; ‘ikan sikuda mulut merah’ | |
ramárá | ɾama˦ɾa˧ | n. ‘village’; ‘kampung’ | |
rána | ɾa˦˨na | n. ‘lake’; ‘danau’ | |
ráná | ɾa˦na˧ | n. ‘tree canopy’; ‘tempat di pohon’ | |
rànu | ɾa˨˦nu˧ | 1. n. ‘leaf’; ‘daun’ 2. n. ‘one million rupiah’; ‘satu juta rupiah’ | |
ràra | ɾa˨˦ɾa˧ | n. ‘blood’; ‘darah’ | |
rara'ágwa | ɾaɾaʔa˦˨ɡʷa | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan lalosi’ | |
rarára | ɾaɾa˦˨ɾa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan plat pasir’ | |
raràuta'a | ɾaɾau˨˦ta˧ʔa | n. ‘sea worm sp.’; ‘sejenis ulat pasir’ | |
raréana | ɾaɾe˦˨ana | n. ‘coral sp.’; ‘sejenis karang bulat’ | |
rarégwa | ɾaɾe˦˨ɡʷa | n. ‘wood pole’; ‘belo’ | |
raresúna | ɾaɾesu˦˨na | n. ‘clothing’; ‘baju, pakaian’ | |
rarî | ɾa˥˧ɾi˥ | part. ‘so’; ‘jadi’ | |
ràrina | ɾa˨˦ɾi˧na | n. ‘path’; ‘jalanan’ | |
raróata | ɾaɾo˦˨ata | 1. n. ‘coral sp.’; ‘sejenis karang’ 2. n. ‘bamboo sp.’; ‘bambu tindis atap’ | |
raroindu | ɾaɾoindu | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
raròni | ɾaɾo˨˦ni˧ | n. ‘ray sp.’; ‘sejenis ikan pari’ | |
raròti | ɾaɾo˨˦ti˧ | n. ‘sibling’; ‘saudara’ | |
ràruma | ɾa˨˦ɾu˧ma | n. ‘water’; ‘air’ | |
ràruma inèijo | ɾa˨˦ɾu˧ma inei˨˦dʒo˧ | n. ‘dragonfly’; ‘capung’ | |
ràruma masina'ú | ɾa˨˦ɾu˧ma masinaʔu˦˨ | n. ‘spring’; ‘mata air’ | |
raruméra | ɾaɾume˦˨ɾa | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
rarundanúna | ɾaɾundanu˦˨na | n. ‘lake’; ‘danau’ | |
ráta | ɾa˦˨ta | n. ‘sweetlips sp.’; ‘sejenis ikan somasi laut’ | |
ratégwa | ɾate˦˨ɡʷa | n.prop. ‘Arui’; ‘Arui’ | |
rauvé | ɾauβe˦˨ | n. ‘tree spirit’; ‘hantu pohon’ | |
ravòmi | ɾaβo˨˦mi˧ | n.inal. ‘chest’; ‘dada’ | |
ravu'éna | ɾaβuʔe˦˨na | n. ‘middle’; ‘tengah’ | |
ravúana | ɾaβu˦˨ana | n.loc. ‘above’; ‘di atas’ | |
ré | ɾe˦˨ | n. ‘land’; ‘darat’ | |
ré | ɾe˦˨ | part. ‘later’; ‘nanti’ | |
ré'a sé | ɾe˦˨ʔa se˦˨ | vr. ‘pity’; ‘kasian’ | |
re'è | ɾeʔe˨˦ | part. ‘also’; ‘juga’ | |
régwa | ɾe˦˨ɡʷa | n. ‘joint’; ‘sambungan’ | |
réha | ɾe˦˨ha | adj. ‘light’; ‘terang’ | |
réhé | ɾe˦he˧ | loc. ‘outside’; ‘di luar’ | |
rehío | ɾehi˦˨o | adj. ‘light’; ‘terang’ | |
remó'a | ɾemo˦˨ʔa | n. ‘soul of the dead’; ‘arwah’ | |
réo | ɾe˦˨o | loc. ‘landwards’; ‘di sebelah darat’ | |
retá | ɾeta˦˨ | n. ‘side’; ‘sebelah’ | |
rèti | ɾe˨˦ti˧ | n. ‘sewing needle’; ‘jarum jahit’ | |
revamê | ɾeβa˥˧me˥ | n. ‘genitals’; ‘kelamin’ | |
revanggúa | ɾeβaŋɡu˦˨a | n. ‘plate’; ‘piring’ | |
rèvo | ɾe˨˦βo˧ | n. ‘door’; ‘pintu’ | |
révo | ɾe˦˨βo | n.loc. ‘top’; ‘atas’ | |
revo vàru | ɾeβo βa˨˦ɾu˧ | n. ‘top of door frame’; ‘ambang’ | |
revorúo | ɾeβoɾu˦˨o | adj. ‘first’; ‘pertama’ | |
rì | ɾi˨˦ | part. ‘Conn’ | |
ri'ambó | ɾiʔambo˦˨ | n. ‘fishing or garden place’; ‘tempat mencari atau kebun’ | |
rì'ana | ɾi˨˦ʔa˧na | n. ‘beach’; ‘pantai’ | |
ríana | ɾi˦˨ana | n. ‘language’; ‘bahasa’ | |
rìgwa | ɾi˨˦ɡʷa˧ | n.loc. ‘under’; ‘di bawah’ | |
rímó | ɾi˦mo˧ | num. ‘five’; ‘lima’ | |
rímó ma'a á'ó | ɾi˦mo˧ maʔa a˦ʔo˧ | num. ‘nine’; ‘sembilan’ | |
rímó ma'a óró | ɾi˦mo˧ maʔa o˦ɾo˧ | num. ‘eight’; ‘delapan’ | |
rímó ma'a rúró | ɾi˦mo˧ maʔa ɾu˦ɾo˧ | num. ‘seven’; ‘tujuh’ | |
rímó ma'a tatá | ɾi˦mo˧ maʔa tata˦˨ | num. ‘six’; ‘enam’ | |
rìmu | ɾi˨˦mu˧ | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis daun tikar’ | |
riná | ɾina˦˨ | n. ‘smapper sp.’; ‘ikan somasi kuning’ | |
rína | ɾi˦˨na | n. ‘cave’; ‘goa’ | |
ríó | ɾi˦o˧ | part. ‘will do’; ‘boleh’ | |
ríra | ɾi˦˨ɾa | n. ‘snapper sp.’; ‘sejenis ikan somasi laut’ | |
rìra'a | ɾi˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘storm cloud’; ‘awan hitam’ | |
rirágwa | ɾiɾa˦˨ɡʷa | n. ‘tree sp.’; ‘kayu besi pantai’ | |
rìrama | ɾi˨˦ɾa˧ma | n. ‘ant’; ‘semut’ | |
rirána | ɾiɾa˦˨na | 1. n. ‘sail’; ‘layar’ 2. n. ‘unicornfish sp.’; ‘sejenis ikan layar’ | |
rirandànu | ɾiɾanda˨˦nu˧ | n. ‘sail leaf’; ‘daun layar’ | |
riranggovàri | ɾiɾaŋɡoβa˨˦ɾi˧ | n. ‘mast’; ‘tiang layar’ | |
risivó | ɾisiβo˦˨ | n. ‘fruit sp.’; ‘kedondong’ | |
-ro | -ɾo | pron.inal. ‘3sg’ | |
ró | ɾo˦˨ | n. ‘thing’; ‘benda’ | |
ro ànu | ɾo a˨˦nu˧ | n. ‘food’; ‘makanan’ | |
ró mararànu | ɾo˦˨ maɾaɾa˨˦nu˧ | n. ‘automobile’; ‘mobil’ | |
róa | ɾo˦˨a | n. ‘task’; ‘kerja’ | |
roáeta | ɾoae˦˨ta | pron.indef. ‘something’; ‘sesuatu’ | |
roenê | ɾoe˥˧ne˥ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
rofàna | ɾofa˨˦na˧ | n. ‘canoe shelter covering’; ‘kajang’ | |
rohì'i | ɾohi˨˦ʔi˧ | 1. n. ‘goanna’; ‘soasoa’ 2. n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
rohóna | ɾoho˦˨na | n.prop. ‘Biak’; ‘Biak’ | |
romáina | ɾomai˦˨na | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan ekor pisau’ | |
romaina vá'a | ɾomaina βa˦˨ʔa | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan ekor pisau’ | |
ron- | ɾon- | class. ‘human classifier’ | |
ròrama | ɾo˨˦ɾa˧ma | temp. ‘yesterday’; ‘kemarin’ | |
ròrama nóana | ɾo˨˦ɾa˧ma no˦˨ana | temp. ‘day before yesterday’; ‘kemarin dulu’ | |
rorarî | ɾoɾa˥˧ɾi˥ | adj. ‘angry’; ‘marah’ | |
roro'ú | ɾoɾoʔu˦˨ | adj. ‘dark’; ‘gelap’ | |
roro'uvó | ɾoɾoʔuβo˦˨ | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
rosé | ɾose˦˨ | interrog. ‘what?’; ‘apa?’ | |
rotá | ɾota˦˨ | pron.indef. ‘something’; ‘sesuatu’ | |
roumó | ɾoumo˦˨ | n. ‘tree root’; ‘akar pohon’ | |
róusú | ɾou˦su˧ | n. ‘arrow’; ‘anakpanah’ | |
rovosoráo | ɾoβosoɾao˦˨ | n. ‘typhoon’; ‘butu angin’ | |
rovúara | ɾoβu˦˨aɾa | n. ‘coral sp.’; ‘karang tandus’ | |
rú | ɾu˦˨ | n. ‘sea’; ‘laut’ | |
rùma | ɾu˨˦ma˧ | n. ‘house’; ‘rumah’ | |
rúna | ɾu˦˨na | n. ‘dugong’; ‘duyung’ | |
rúo | ɾu˦˨o | loc. ‘seawards’; ‘di sebelah laut’ | |
rúró | ɾu˦ɾo˧ | num. ‘two’; ‘dua’ | |
rurùne | ɾuɾu˨˦ne˧ | n.prop. ‘name of reef’; ‘nama rep’ | |
rutá | ɾuta˦˨ | n. ‘side’; ‘sebelah’ | |
rùtu | ɾu˨˦tu˧ | 1. n. ‘story’; ‘ceritera’ 2. n. ‘language’; ‘bahasa’ | |
sagwìri | saɡʷi˨˦ɾi˧ | n.loc. ‘left (side)’; ‘kiri’ | |
sahúra | sahu˦˨ɾa | n. ‘bird sp.’; ‘burung bangau’ | |
sajarío | sadʒaɾi˦˨o | n. ‘hut’; ‘pondok’ | |
sáka | sa˦˨ka | n. ‘soursop’; ‘sirsak’ | |
sakapóna | sakapo˦˨na | n. ‘grouper sp.’; ‘goropa kecil’ | |
sakorá | sakoɾa˦˨ | n. ‘loincloth’; ‘cawat’ | |
samaràka | samaɾa˨˦ka˧ | n. ‘watermelon’; ‘semangka’ | |
samaróráo | samaɾo˦ɾao˧ | n. ‘ray sp.’; ‘ikan galema’ | |
sambà'u | samba˨˦ʔu˧ | 1. n. ‘tobacco’; ‘tabaku’ 2. n. ‘cigarette’; ‘rokok’ | |
sambà'u ka'éa | samba˨˦ʔu˧ kaʔe˦˨a | n. ‘cigarette butt’; ‘ampas rokok’ | |
samba'u turé | sambaʔu tuɾe˦˨ | n. ‘tang sp.’; ‘sejenis ikan hias’ | |
samba'u vó | sambaʔu βo˦˨ | n. ‘chili pepper’; ‘rica, lombok’ | |
sambe'erà | sambeʔeɾa˨˦ | 1. mann. ‘fast’; ‘cepat’ 2. mann. ‘always’; ‘selalu’ | |
sàmbo'a | sam˨˦bo˧ʔa | n. ‘bird of paradise’; ‘cenderawasih’ | |
sanâ | sa˥˧na˥ | adj. ‘pregnant’; ‘hamil’ | |
sanggarú | saŋɡaɾu˦˨ | n. ‘halfbeak sp.’; ‘sejenis ikan julung’ | |
sanggèhara | saŋɡe˨˦ha˧ɾa | n. ‘spear’; ‘tombak’ | |
sanggùmara | saŋɡu˨˦ma˧ɾa | n. ‘morning star’; ‘bintang pagi’ | |
sanggumarìtana | saŋɡumaɾi˨˦ta˧na | n. ‘flower sp.’; ‘anggrek’ | |
saniavá | saniaβa˦˨ | n. ‘moray sp.’; ‘sejenis belut belang’ | |
sanipapó | sanipapo˦˨ | n. ‘langsat fruit’; ‘buah langsat’ | |
sanóma | sano˦˨ma | adj. ‘wrecked’; ‘rusak’ | |
sapáko | sapa˦˨ko | 1. n. ‘road’; ‘jalanan’ 2. n. ‘part’; ‘belah rambut’ | |
sàra | sa˨˦ɾa˧ | n. ‘earth’; ‘tanah’ | |
saráka | saɾa˦˨ka | n. ‘armband’; ‘gelang’ | |
saré'a | saɾe˦˨ʔa | adj. ‘slanting’; ‘miring’ | |
sarèra | saɾe˨˦ɾa˧ | n. ‘fishing rod’; ‘hohate’ | |
sari'á | saɾiʔa˦˨ | adj. ‘fast’; ‘cepat’ | |
sarianggú | saɾiaŋɡu˦˨ | adj. ‘heavy’; ‘berat’ | |
sariavó | saɾiaβo˦˨ | n. ‘papaya’; ‘pepaya’ | |
saró'a | saɾo˦˨ʔa | n. ‘sago oven’; ‘forna’ | |
sarorà'u | saɾoɾa˨˦ʔu˧ | n. ‘coral sp.’; ‘sejenis karang’ | |
sasimarìni | sasimaɾi˨˦ni˧ | n. ‘sea snake sp.’; ‘sejenis ular laut’ | |
savé | saβe˦˨ | adj. ‘bent’; ‘bengkok’ | |
savìso'a | saβi˨˦so˧ʔa | n. ‘tongs’; ‘gata api’ | |
savomarî | saβoma˥˧ɾi˥ | adj. ‘strange’; ‘aneh’ | |
-se | -se | encl3. ‘Conn’; ‘terus’ | |
se'ío | seʔi˦˨o | part.deg. ‘at all’; ‘sama sekali’ | |
sehàti | seha˨˦ti˧ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
seregwía | seɾeɡʷi˦˨a | n. ‘robe’; ‘kain’ | |
siambáe | siambae˦˨ | interj. ‘good afternoon’; ‘selamat siang’ | |
síata | si˦˨ata | n. ‘sago stirrer’; ‘kore-kore papeda’ | |
síen | si˦˨en | n. ‘God’; ‘Tuhan’ | |
síen kamusío | si˦˨en kamusi˦˨o | n. ‘God's love’; ‘Tuhan punya kasih’ | |
sìgwa'a | si˨˦ɡʷa˧ʔa | n. ‘knife’; ‘pisau’ | |
siháma | siha˦˨ma | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
sikururú | sikuɾuɾu˦˨ | n. ‘goatfish sp.’; ‘sejenis ikan kumis’ | |
simambóna | simambo˦˨na | n. ‘candy’; ‘gula-gula’ | |
simána | sima˦˨na | n. ‘emperor sp.’; ‘sejenis ikan sikuda’ | |
simbihá | simbiha˦˨ | n. ‘shelter’; ‘pondok’ | |
simbiróra | simbiɾo˦˨ɾa | n. ‘grouper sp.’; ‘sejenis goropa’ | |
simutó | simuto˦˨ | n. ‘citrus fruit’; ‘jeruk’ | |
simutó gwàru | simuto˦˨ ɡʷa˨˦ɾu˧ | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
sinagwéra | sinaɡʷe˦˨ɾa | n. ‘banyan tree’; ‘pohon beringin’ | |
sinahúi | sinahu˦˨i | n. ‘pineapple’; ‘nenas’ | |
sinanúta | sinanu˦˨ta | adj. ‘tame’; ‘jinak’ | |
siné | sine˦˨ | n.inal. ‘stomach’; ‘perut’ | |
siné a'ára | sine˦˨ aʔa˦˨ɾa | n. ‘liver’; ‘hati’ | |
siné hàtu | sine˦˨ ha˨˦tu˧ | n. ‘breath’; ‘nafas’ | |
siné káuma | sine˦˨ kau˦˨ma | idiom. ‘happy’; ‘senang’ | |
siné taragwía | sine˦˨ taɾaɡʷi˦˨a | n. ‘intestines’; ‘tali perut’ | |
siné ùmo | sine˦˨ u˨˦mo˧ | n. ‘waist’; ‘pinggang’ | |
siné veré'a | sine˦˨ βeɾe˦˨ʔa | idiom. ‘sad’; ‘sedih’ | |
sinéná | sine˦na˧ | n.loc. ‘inside’; ‘di dalam’ | |
sineróa | sineɾo˦˨a | n.inal. ‘navel’; ‘pusar perut’ | |
sinevá | sineβa˦˨ | n. ‘smell’; ‘bau’ | |
sinevà'u | sineβa˨˦ʔu˧ | 1. n. ‘heart’; ‘jantung’ 2. n. ‘darling’; ‘buah hati’ | |
sìni | si˨˦ni˧ | 1. n. ‘insides’; ‘isi’ 2. n. ‘flour’; ‘isi’ | |
siravindànu | siɾaβinda˨˦nu˧ | n. ‘tree sp.’; ‘gopasa’ | |
sìre | si˨˦ɾe˧ | n.prop. ‘(island)’; ‘(pulau)’ | |
siremín | siɾemin˦˨ | n. ‘glass’; ‘kaca’ | |
sisandéijo | sisandei˦˨dʒo | n. ‘mainland’; ‘tanah besar’ | |
sisína | sisi˦˨na | n. ‘bed’; ‘tempat tidur’ | |
só'a | so˦˨ʔa | adj. ‘aground’; ‘kandas’ | |
só'a | so˦˨ʔa | n. ‘chisel’; ‘pahat’ | |
sòki | so˨˦ki˧ | n.prop. ‘Biak’; ‘Biak’ | |
somúna | somu˦˨na | n. ‘shark’; ‘gorano’ | |
somúna raréana jena urá'emó | somu˦˨na ɾaɾe˦˨ana dʒena uɾa˦ʔemo˧ | n. ‘hammerhead shark’; ‘gorano salip’ | |
somúna tùhura | somu˦˨na tu˨˦hu˧ɾa | n. ‘shark sp.’; ‘gorano pasir’ | |
songgéra | soŋɡe˦˨ɾa | n. ‘flute’; ‘suling’ | |
soraréna | soɾaɾe˦˨na | adj. ‘drooping’; ‘bercabang’ | |
sorosé | soɾose˦˨ | interrog. ‘why?’; ‘kenapa?’ | |
sovokíra | soβoki˦˨ɾa | n.prop. ‘(name)’; ‘(nama)’ | |
su | su | quant. ‘every’; ‘setiap’ | |
súama | su˦˨ama | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
suamî | sua˥˧mi˥ | vt. ‘affect’; ‘kena panas’ | |
súma | su˦˨ma | n. ‘barracuda sp.’; ‘ikan poparo kecil’ | |
súní | su˦ni˧ | adj. ‘dark’; ‘gelap’ | |
susu ìjo | susu i˨˦dʒo˧ | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang nenas’ | |
tà | ta˨˦ | part. ‘first’; ‘dulu’ | |
ta'a'ù | taʔaʔu˨˦ | adj. ‘completely broken off’; ‘putus-putus’ | |
ta'erà | taʔeɾa˨˦ | 1. adj. ‘same’; ‘sama’ 2. adj. ‘enough’; ‘cukup’ | |
ta'inà | taʔina˨˦ | adj. ‘same’; ‘sama’ | |
ta'orî | taʔo˥˧ɾi˥ | adj. ‘broken’; ‘patah’ | |
ta'óta | taʔo˦˨ta | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
ta'ù | taʔu˨˦ | adj. ‘broken off, strait’; ‘putus, selat’ | |
ta'úna | taʔu˦˨na | loc. ‘away’; ‘lebih jauh’ | |
tabé | tabe˦˨ | interj. ‘greetings’; ‘selamat’ | |
tagwá | taɡʷa˦˨ | n. ‘machete’; ‘parang’ | |
tagwá | taɡʷa˦˨ | vi. ‘not exist’; ‘tidak ada’ | |
tàgwa | ta˨˦ɡʷa˧ | vi. ‘sway’; ‘goyang’ | |
tagwandóa'a | taɡʷando˦˨aʔa | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
tagwarà | taɡʷaɾa˨˦ | vt. ‘shake’; ‘kasi goyang’ | |
tagwì | taɡʷi˨˦ | vt. ‘cut down’; ‘babat’ | |
tahahúana | tahahu˦˨ana | n. ‘parrotfish sp.’; ‘ikan kakatua raja’ | |
tahahunáo | tahahunao˦˨ | n. ‘fish sp.’; ‘ikan bolana kecil’ | |
tahègwo | tahe˨˦ɡʷo˧ | n.prop. ‘Waropen’; ‘Waropen’ | |
tahèhana | tahe˨˦ha˧na | n. ‘turtle sp.’; ‘tuturuga besar’ | |
taherà | taheɾa˨˦ | 1. vt. ‘join together’; ‘sambung’ 2. vt. ‘with’; ‘dengan’ | |
tahì | tahi˨˦ | vt. ‘cover’; ‘tutup’ | |
tahúha | tahu˦˨ha | n. ‘filefish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
tairána | taiɾa˦˨na | n. ‘unicornfish sp.’; ‘sejenis ikan tanduk’ | |
táisé | tai˦se˧ | temp. ‘afterwards’; ‘nanti’ | |
tajára | tadʒa˦˨ɾa | n. ‘trevally sp.’; ‘ikan lasi’ | |
tamá | tama˦˨ | n. ‘giant clam’; ‘bia kima’ | |
tama'òro | tamaʔo˨˦ɾo˧ | n.inal. ‘back’; ‘belakang’ | |
tamajára | tamadʒa˦˨ɾa | n. ‘bird sp.’; ‘burung camar/walet besar’ | |
tamasî | tama˥˧si˥ | n. ‘axe’; ‘kampak’ | |
tamaté | tamate˦˨ | vi. ‘disperse’; ‘terpencar’ | |
tàme'a | ta˨˦me˧ʔa | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan lompat’ | |
taména | tame˦˨na | n. ‘ant's nest’; ‘sarang semut’ | |
tamóina | tamoi˦˨na | n. ‘cloth’; ‘kain’ | |
tamoindànu | tamoinda˨˦nu˧ | n. ‘spinach’; ‘bayam’ | |
tamù | tamu˨˦ | adj. ‘closed’; ‘tertutup’ | |
tamu'ì | tamuʔi˨˦ | 1. vt. ‘cut’; ‘potong’ 2. vt. ‘along’; ‘lewat’ | |
tàmura | ta˨˦mu˧ɾa | n. ‘evil being’; ‘suanggi’ | |
taná'a | tana˦˨ʔa | vi. ‘walk’; ‘jalan kaki’ | |
taná'a savé | tana˦˨ʔa saβe˦˨ | idiom. ‘walk unsteadily’; ‘jalan miring-miring’ | |
tananàhara | tanana˨˦ha˧ɾa | n. ‘wrasse sp.’; ‘ikan kakap’ | |
tananòmana | tanano˨˦ma˧na | 1. n. ‘angelfish sp.’; ‘sejenis ikan batu’ 2. n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
tanaràpana | tanaɾa˨˦pa˧na | n. ‘field’; ‘lapangan’ | |
tandutú'a | tandutu˦˨ʔa | vi. ‘keep quiet’; ‘diam’ | |
taní'a | tani˦˨ʔa | n. ‘wood bowl’; ‘loyang kayu’ | |
tanià | tania˨˦ | vt. ‘coil’; ‘guling’ | |
tanìhura | tani˨˦hu˧ɾa | n. ‘tree sp.’; ‘pohon tali’ | |
tanìna | tani˨˦na˧ | n. ‘mosquito’; ‘nyamuk’ | |
tanóma | tano˦˨ma | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis daun tikar’ | |
tanumì | tanumi˨˦ | vt. ‘wrap’; ‘bungkus’ | |
táoma | tao˦˨ma | n. ‘grouper sp.’; ‘goropa merah’ | |
táora | tao˦˨ɾa | n. ‘needlefish sp.’; ‘ikan sako’ | |
taora sèmara | taoɾa se˨˦ma˧ɾa | n. ‘needlefish sp.’; ‘sejenis ikan julung’ | |
tàra'a | ta˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘small shrimp sp.’; ‘udang kecil’ | |
tarágwa | taɾa˦˨ɡʷa | n.prop. ‘Mambor’; ‘Mambor’ | |
tarahî | taɾa˥˧hi˥ | 1. vt. ‘embrace’; ‘peluk’ 2. vt. ‘have sex’; ‘rupakan seks’ | |
taramà | taɾama˨˦ | 1. vt. ‘think’; ‘pikir’ 2. vt. ‘like’; ‘senang’ | |
tarána | taɾa˦˨na | n. ‘harpoon’; ‘penikam’ | |
tararò'una | taɾaɾo˨˦ʔu˧na | n. ‘porcupinefish’; ‘ikan durian’ | |
taratàra'a | taɾata˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘rib’; ‘rusuk’ | |
taréata | taɾe˦˨ata | n. ‘floor’; ‘lantai’ | |
taregwà | taɾeɡʷa˨˦ | vt. ‘hang up’; ‘kasi gantung’ | |
tarì | taɾi˨˦ | vt. ‘pull boat’; ‘gandeng’ | |
tari'à | taɾiʔa˨˦ | 1. vt. ‘cast’; ‘buang’ 2. vt. ‘wave’; ‘kipas, melambaikan’ | |
tarí'a | taɾi˦˨ʔa | n. ‘mushroom’; ‘jamur’ | |
taríana | taɾi˦˨ana | 1. vi. ‘sink’; ‘tenggelam’ 2. vi. ‘heavy’; ‘berat’ | |
taronà | taɾona˨˦ | vt. ‘feel’; ‘raba’ | |
tarù | taɾu˨˦ | vt. ‘lift’; ‘angkat’ | |
tarúa'a | taɾu˦˨aʔa | n. ‘song’; ‘lagu’ | |
tarújé | taɾu˦dʒe˧ | n.prop. ‘(cape)’; ‘(tanjung)’ | |
tatá | tata˦˨ | num. ‘one’; ‘satu’ | |
tata'úara | tataʔu˦˨aɾa | n. ‘reef’; ‘rep’ | |
tatagwarà'u | tataɡʷaɾa˨˦ʔu˧ | n. ‘trevally sp.’; ‘bobara antena’ | |
tatamína | tatami˦˨na | n. ‘guitarfish sp.’; ‘gorano pasir’ | |
tatána | tata˦˨na | n. ‘support post’; ‘tiang’ | |
tatára | tata˦˨ɾa | n. ‘trevally sp.’; ‘bobara’ | |
tatára ú | tata˦˨ɾa u˦˨ | n. ‘trevally sp.’; ‘sejenis bobara’ | |
tate'ì | tateʔi˨˦ | adj. ‘broken’; ‘picah’ | |
tateâ | tate˥˧a˥ | vt. ‘extinguish’; ‘kasi padam’ | |
tatenà | tatena˨˦ | 1. vt. ‘sail against’; ‘lawan’ 2. vt. ‘among’; ‘antara’ | |
tatí'a | tati˦˨ʔa | adj. ‘fine’; ‘halus’ | |
tatí'a | tati˦˨ʔa | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia kulit’ | |
tatitì | tatiti˨˦ | adj. ‘torn’; ‘terobek’ | |
tàto'a | ta˨˦to˧ʔa | n. ‘fishing activity’; ‘kegiatan cari’ | |
tatóiri | tatoi˦˨ɾi | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia tiram’ | |
tatoraháma | tatoɾaha˦˨ma | n. ‘sweetlips sp.’; ‘sejenis ikan kerong’ | |
tatoraháma hátamó | tatoɾaha˦˨ma ha˦tamo˧ | n. ‘snapper sp.’; ‘ikan kerong laut’ | |
tatóta | tato˦˨ta | n. ‘tree sp.’; ‘daun tikar halus’ | |
tatú | tatu˦˨ | n. ‘wrasse sp.’; ‘sejenis ikan pasir’ | |
tatú karíta | tatu˦˨ kaɾi˦˨ta | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan pasir’ | |
tatúera | tatu˦˨eɾa | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan layar’ | |
taturì | tatuɾi˨˦ | vt. ‘push’; ‘dorong’ | |
tatusànu | tatusa˨˦nu˧ | n. ‘prettyfin sp.’; ‘sejenis ikan pasir’ | |
táu | tau˦˨ | vi. ‘do together’; ‘sama-sama’ | |
táuna | tau˦˨na | n. ‘year’; ‘tahun’ | |
tàura | tau˨˦ɾa˧ | num. ‘ten’; ‘sepuluh’ | |
tàura ma'a rímó | tau˨˦ɾa˧ maʔa ɾi˦mo˧ | num. ‘fifteen’; ‘limabelas’ | |
tautì | tauti˨˦ | vt. ‘sweep’; ‘sapu’ | |
tavà | taβa˨˦ | vt. ‘bother’; ‘ganggu’ | |
taveà | taβea˨˦ | vt. ‘sharpen’; ‘kasi tajam’ | |
tavéra | taβe˦˨ɾa | n. ‘smoke’; ‘asap’ | |
tavorì | taβoɾi˨˦ | vi. ‘strike’; ‘hantam’ | |
tavu'á | taβuʔa˦˨ | n. ‘pain’; ‘rasa sakit’ | |
tavutì | taβuti˨˦ | vt. ‘splash’; ‘kipas’ | |
te'uà | teʔua˨˦ | mann. ‘with a limp’; ‘pincang’ | |
téara | te˦˨aɾa | n. ‘sap’; ‘getah’ | |
tehurà | tehuɾa˨˦ | vt. ‘kick’; ‘tendang’ | |
temâ | te˥˧ma˥ | n. ‘mat’; ‘tikar’ | |
tená | tena˦˨ | part. ‘like yonder’; ‘begitu sana’ | |
tené | tene˦˨ | part. ‘like this’; ‘begini’ | |
tenó | teno˦˨ | part. ‘like that’; ‘begitu’ | |
tetorì | tetoɾi˨˦ | vr. ‘go back’; ‘mundur’ | |
tevatì | teβati˨˦ | vt. ‘lick’; ‘jilat’ | |
-ti | -ti | obj. ‘3pl’ | |
-ti | -ti | pl. ‘pl’ | |
ti- | ti- | subj. ‘3pl’ | |
ti'ó | tiʔo˦˨ | pron.arg. ‘3pl’; ‘dorang, mereka’ | |
ti'óro | tiʔo˦˨ɾo | pron.poss. ‘3pl Poss’ | |
tiarî | tia˥˧ɾi˥ | 1. vt. ‘scratch’; ‘garuk’ 2. vt. ‘dig’; ‘gali’ | |
tihì | tihi˨˦ | vt. ‘reject’; ‘tolak’ | |
tiirú | tiiɾu˦˨ | pron.arg. ‘3du’ | |
tiirúo | tiiɾu˦˨o | pron.poss. ‘3du Poss’ | |
timà | tima˨˦ | vt. ‘chew’; ‘kunya’ | |
timùra | timu˨˦ɾa˧ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan bandeng’ | |
timùri | timu˨˦ɾi˧ | n. ‘cassava’; ‘singkong’ | |
tinanutî | tinanu˥˧ti˥ | vt. ‘think fondly of’; ‘sayang’ | |
tinivá | tiniβa˦˨ | vi. ‘smell’; ‘bau’ | |
tirà | tiɾa˨˦ | 1. vi. ‘go seawards’; ‘pergi ke laut’ 2. vi. ‘stop’; ‘berhenti’ 3. vi. ‘enter’; ‘masuk’ | |
tirà siné | tiɾa˨˦ sine˦˨ | idiom. ‘make amused’; ‘bikin lucu’ | |
tiráma | tiɾa˦˨ma | vi. ‘come seawards’; ‘datang ke laut’ | |
tiroene | tiɾoene | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
titì | titi˨˦ | vt. ‘tear’; ‘rabik’ | |
tìvara | ti˨˦βa˧ɾa | n. ‘drum’; ‘tifa’ | |
tivarkó | tiβaɾko˦˨ | n.prop. ‘(name)’; ‘(nama)’ | |
tìvura | ti˨˦βu˧ɾa | n. ‘wind’; ‘angin’ | |
tivurégwa | tiβuɾe˦˨ɡʷa | n. ‘south-east wind’; ‘angin darat’ | |
tò | to˨˦ | vt. ‘knock’; ‘toki’ | |
tò | to˨˦ | vt. ‘sew’; ‘jahit’ | |
to ìna | to i˨˦na˧ | vi. ‘listen in’; ‘pasang telinga’ | |
tó'a | to˦˨ʔa | n. ‘ocean’; ‘lautan biru’ | |
to'ì | toʔi˨˦ | vt. ‘poke’; ‘jolok’ | |
toà | toa˨˦ | vt. ‘throw’; ‘lempar’ | |
tòa | to˨˦a˧ | 1. part. ‘there is not’; ‘tidak ada’ 2. part. ‘no’; ‘tidak’ 3. part. ‘Deg’; ‘sekali’ | |
tòa vanó | to˨˦a˧ βano˦˨ | idiom. ‘never mind’; ‘tidak usah’ | |
tohamî | toha˥˧mi˥ | adj. ‘angry’; ‘marah’ | |
tohì | tohi˨˦ | 1. vt. ‘rub’; ‘gosok’ 2. vt. ‘paint’; ‘cat’ | |
tohíana | tohi˦˨ana | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
toitó'a | toito˦˨ʔa | n. ‘child’; ‘anak’ | |
toitó'a ve ùmana | toito˦˨ʔa βe u˨˦ma˧na | idiom. ‘orphan’; ‘anak piatu’ | |
tomanî | toma˥˧ni˥ | vt. ‘decorate’; ‘hiasi’ | |
tombùjo | tombu˨˦dʒo˧ | n. ‘heron sp.’; ‘burung bangau besar’ | |
tòmo | to˨˦mo˧ | n. ‘bottom’; ‘pantut’ | |
tòmu'a | to˨˦mu˧ʔa | n. ‘triggerfish sp.’; ‘ikan kulit tebal’ | |
tòmu'a sivùri | to˨˦mu˧ʔa siβu˨˦ɾi˧ | n. ‘triggerfish sp.’; ‘sejenis ikan kulit tebal’ | |
tomusànu | tomusa˨˦nu˧ | n. ‘triggerfish sp.’; ‘ikan kulit tebal’ | |
tomutarú | tomutaɾu˦˨ | n. ‘triggerfish sp.’; ‘ikan kulit tebal’ | |
toná | tona˦˨ | n. ‘rudderfish’; ‘sejenis ikan batu’ | |
tonggorvío | toŋɡoɾβi˦˨o | n. ‘seahorse’; ‘kuda laut’ | |
tonî | to˥˧ni˥ | 1. vt. ‘find’; ‘dapat’ 2. vt. ‘reach’; ‘kena’ 3. vt. ‘receive’; ‘terima’ | |
torèha | toɾe˨˦ha˧ | n. ‘magnificent anemone’; ‘sejenis jamur laut’ | |
torî | to˥˧ɾi˥ | vt. ‘wear’; ‘pakai’ | |
tòri'a | to˨˦ɾi˧ʔa | n. ‘girl’; ‘gadis’ | |
tòro | to˨˦ɾo˧ | n.inal. ‘neck’; ‘leher’ | |
toro kòvu'a | toɾo ko˨˦βu˧ʔa | n. ‘throat’; ‘tenggorokan’ | |
toronggòro | toɾoŋɡo˨˦ɾo˧ | n. ‘larynx’; ‘bola tenggorokan’ | |
totà | tota˨˦ | vt. ‘strike’; ‘tumbuk’ | |
tóta | to˦˨ta | vi. ‘hang’; ‘gantung’ | |
tòtana | to˨˦ta˧na | 1. vt. ‘make noise’; ‘bikin suara’ 2. vt. ‘give advice’; ‘nasihat’ | |
tù | tu˨˦ | vi. ‘go down’; ‘turun’ | |
tù | tu˨˦ | vt. ‘peel’; ‘kuliti’ | |
tú | tu˦˨ | n. ‘meat’; ‘daging’ | |
tù enâ | tu˨˦ e˥˧na˥ | vi. ‘sleep’; ‘tidur’ | |
tu'ò | tuʔo˨˦ | vi. ‘sit down’; ‘duduk’ | |
túa'a | tu˦˨aʔa | vi. ‘climb up’; ‘merayap naik’ | |
tuamà | tuama˨˦ | vt. ‘suck on’; ‘isap’ | |
tuambìni | tuambi˨˦ni˧ | n. ‘tree sp.’; ‘pohon bakau’ | |
tùhura | tu˨˦hu˧ɾa | n. ‘goatfish sp.’; ‘ikan kumis kecil’ | |
túma | tu˦˨ma | vi. ‘come down’; ‘turun datang’ | |
tunà | tuna˨˦ | vt. ‘join’; ‘sambung’ | |
turànu | tuɾa˨˦nu˧ | n. ‘vegetable’; ‘sayur’ | |
turànu mamuàru | tuɾa˨˦nu˧ mamua˨˦ɾu˧ | n. ‘vegetable sp.’; ‘daun genemo’ | |
turé | tuɾe˦˨ | n.inal. ‘mouth, end’; ‘mulut, ujung’ | |
turé turé | tuɾe˦˨ tuɾe˦˨ | idiom. ‘into pieces’; ‘sepotong-sepotong’ | |
turé vavuàmu | tuɾe˦˨ βaβua˨˦mu˧ | n.inal. ‘lip’; ‘bibir’ | |
tùro | tu˨˦ɾo˧ | n. ‘flesh’; ‘daging’ | |
tùruma | tu˨˦ɾu˧ma | n. ‘halfbeak’; ‘sejenis ikan julung’ | |
turumòki'a | tuɾumo˨˦ki˧ʔa | n. ‘halfbeak sp.’; ‘ikan julung kecil’ | |
turunggwá'a | tuɾuŋɡʷa˦˨ʔa | n. ‘halfbeak sp.’; ‘sejenis ikan julung’ | |
turunjá reo | tuɾundʒa˦˨ ɾeo | n. ‘halfbeak sp.’; ‘ikan julung biru’ | |
túta | tu˦˨ta | n. ‘breast’; ‘susu’ | |
túta masina'ú | tu˦˨ta masinaʔu˦˨ | n. ‘nipple’; ‘puting susu’ | |
tutéa | tute˦˨a | 1. n. ‘trunkfish’; ‘sejenis ikan’ 2. n. ‘bird sp.’; ‘burung cuit’ | |
túvo | tu˦˨βo | n. ‘tree sp.’; ‘buah genemo’ | |
ù | u˨˦ | vt. ‘blow’; ‘tiup’ | |
û | u˥ | vt. ‘pick’; ‘petik’ | |
u'áu | uʔau˦˨ | n. ‘yam’; ‘bete’ | |
ù'u | u˨˦ʔu˧ | n. ‘wood dust’; ‘ampas kayu’ | |
u'uná | uʔuna˦˨ | 1. vi. ‘ask for’; ‘minta’ 2. vi. ‘ask’; ‘tanya’ | |
uà | ua˨˦ | vi. ‘flood’; ‘banjir’ | |
ùa'a | u˨˦a˧ʔa | n. ‘group’; ‘kelompok’ | |
uarî | ua˥˧ɾi˥ | vt. ‘stir-fry’; ‘tumis’ | |
úata | u˦˨ata | n. ‘nape of neck’; ‘batang leher’ | |
udàra | uda˨˦ɾa˧ | n. ‘airplane’; ‘pesawat’ | |
úha | u˦˨ha | 1. vi. ‘jump’; ‘lompat’ 2. vi. ‘land’; ‘mendarat’ | |
úma | u˦˨ma | n. ‘star’; ‘bintang’ | |
ùma'a | u˨˦ma˧ʔa | 1. n. ‘father-in-law’; ‘bapak mantu’ 2. n. ‘son-in-law’; ‘anak laki-laki mantu’ | |
umáha | uma˦˨ha | 1. n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ 2. n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ | |
ùmana | u˨˦ma˧na | n. ‘hermit crab’; ‘bilolo laut’ | |
ùmana táremó | u˨˦ma˧na ta˦ɾemo˧ | n. ‘hermit crab sp.’; ‘sejenis bilolo’ | |
umandéi | umandei˦˨ | adj. ‘tired’; ‘capai’ | |
umarì | umaɾi˨˦ | vt. ‘land’; ‘hinggap’ | |
uméata | ume˦˨ata | n. ‘scorpion’; ‘kalajengking’ | |
umî | u˥˧mi˥ | vt. ‘blow’; ‘tiup’ | |
ùmo | u˨˦mo˧ | n. ‘root’; ‘akar’ | |
umorá | umoɾa˦˨ | n. ‘fish sp.’; ‘ikan melekat’ | |
umová'a | umoβa˦˨ʔa | n. ‘sweetlips sp.’; ‘ikan somasi batu’ | |
ùnata | u˨˦na˧ta | n. ‘bamboo sp.’; ‘sejenis bambu’ | |
ùnuma | u˨˦nu˧ma | n. ‘rain’; ‘hujan’ | |
ùnumo ve vá'a | u˨˦nu˧mo βe βa˦˨ʔa | idiom. ‘heavy rain’; ‘hujan deras’ | |
urá | uɾa˦˨ | n. ‘bean’; ‘kacang’ | |
urá avarùna | uɾa˦˨ aβaɾu˨˦na˧ | n. ‘bean sp.’; ‘kacang hijau’ | |
urá maràru | uɾa˦˨ maɾa˨˦ɾu˧ | n. ‘kidney bean’; ‘kacang merah’ | |
urá masú | uɾa˦˨ masu˦˨ | n. ‘sago porridge bean mixture’; ‘papeda kacang’ | |
urá remó'a | uɾa˦˨ ɾemo˦˨ʔa | n. ‘bean sp.’; ‘kacang kuning’ | |
urá rohóna | uɾa˦˨ ɾoho˦˨na | n. ‘bean sp.’; ‘kacang merah kecil’ | |
ura vágwa | uɾa βa˦˨ɡʷa | n. ‘bean sp.’; ‘kacang nibung’ | |
urá'a | uɾa˦˨ʔa | 1. n. ‘forehead’; ‘testa’ 2. n. ‘brain’; ‘otak’ | |
urána | uɾa˦˨na | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
urànu | uɾa˨˦nu˧ | n. ‘hair’; ‘rambut’ | |
uré | uɾe˦˨ | n.inal. ‘chin’; ‘dagu’ | |
ùri'a | u˨˦ɾi˧ʔa | n. ‘pot’; ‘belanga’ | |
ùri'a jatorá | u˨˦ɾi˧ʔa dʒatoɾa˦˨ | n. ‘pan’; ‘panci’ | |
ùri'a mararenû | u˨˦ɾi˧ʔa maɾaɾe˥˧nu˥ | n. ‘pot’; ‘kuali’ | |
ùrina | u˨˦ɾi˧na | n. ‘breadfruit’; ‘sukun’ | |
uróa'a | uɾo˦˨aʔa | n. ‘bamboo sp.’; ‘bambu halus yang pakai untuk anyaman niru’ | |
uróma | uɾo˦˨ma | n. ‘bamboo sp.’; ‘bambu’ | |
urombá'a | uɾomba˦˨ʔa | n. ‘bamboo sp.’; ‘bambu luas pendek sekali, tidak dipakai’ | |
úsa | u˦˨sa | 1. n. ‘ant sp.’; ‘sejenis semut’ 2. n. ‘shrimp sp.’; ‘udang batu kecil’ | |
ùsi | u˨˦si˧ | n. ‘penis’; ‘gosi’ | |
usìni | usi˨˦ni˧ | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia garu kecil’ | |
ùti | u˨˦ti˧ | adj. ‘small’; ‘kecil’ | |
ùtuma | u˨˦tu˧ma | 1. vi. ‘fly’; ‘terbang’ 2. vi. ‘blow’; ‘tiup’ | |
utumì | utumi˨˦ | 1. vt. ‘stab’; ‘tikam’ 2. vt. ‘pump up’; ‘pompa’ | |
úva | u˦˨βa | adj. ‘tall’; ‘tinggi’ | |
ùvara | u˨˦βa˧ɾa | n. ‘bird sp.’; ‘burung kumkum’ | |
uvò'ara | uβo˨˦ʔa˧ɾa | n. ‘surgeonfish sp.’; ‘sejenis ikan ekor pisau’ | |
ùvu | u˨˦βu˧ | n. ‘branch’; ‘cabang’ | |
ùvuta | u˨˦βu˧ta | n. ‘parrotfish sp.’; ‘ikan kakatua putih’ | |
và | βa˨˦ | neg. ‘Neg’; ‘tidak’ | |
vá'a | βa˦˨ʔa | n. ‘stone’; ‘batu’ | |
vá'a mutá | βa˦˨ʔa muta˦˨ | n. ‘pebble’; ‘kerikil’ | |
vá'a venína | βa˦˨ʔa βeni˦˨na | n. ‘ice block’; ‘es batu’ | |
vá'a vùrina | βa˦˨ʔa βu˨˦ɾi˧na | n. ‘brain coral’; ‘batu bulan’ | |
va'ì | βaʔi˨˦ | vt. ‘skin’; ‘kuliti’ | |
va'òrama | βaʔo˨˦ɾa˧ma | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia garu’ | |
và'u | βa˨˦ʔu˧ | n. ‘seed’; ‘biji’ | |
vágwa | βa˦˨ɡʷa | n. ‘palm tree’; ‘nibung’ | |
váha | βa˦˨ha | n. ‘bow and arrows’; ‘panah’ | |
vahì | βahi˨˦ | 1. vt. ‘carry on hips’; ‘gendong’ 2. vt. ‘traditional healer’; ‘dukun’ | |
vahoá'a | βahoa˦˨ʔa | n. ‘rattan’; ‘rotan’ | |
vaku | βaku | part.neg. ‘Neg’; ‘tidak’ | |
vána | βa˦˨na | n. ‘sibling-in-law’; ‘ipar’ | |
vanása | βana˦˨sa | n. ‘tree sp.’; ‘sejenis pohon’ | |
váné | βa˦ne˧ | temp. ‘later’; ‘nanti kenapa’ | |
vanó | βano˦˨ | part. ‘sudah!’ | |
váora | βao˦˨ɾa | n. ‘fish sp.’; ‘ikan samandar papan’ | |
vará | βaɾa˦˨ | n. ‘moray sp.’; ‘belut hitam’ | |
vàra'a | βa˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘night’; ‘malam’ | |
varagwarì | βaɾaɡʷaɾi˨˦ | adj. ‘strong’; ‘kuat’ | |
varàgwo'a | βaɾa˨˦ɡʷo˧ʔa | n. ‘tree sp.’; ‘kayu merah’ | |
varahìre | βaɾahi˨˦ɾe˧ | n.prop. ‘Pulau Babi’; ‘Pulau Babi’ | |
varahíré | βaɾahi˦ɾe˧ | n.prop. ‘Pulau Babi’; ‘Pulau Babi’ | |
varamóra | βaɾamo˦˨ɾa | adj. ‘opposed’; ‘melawan’ | |
vararé | βaɾaɾe˦˨ | n. ‘support post’; ‘tiang rumah’ | |
vararía | βaɾaɾi˦˨a | adj. ‘slow’; ‘lambat’ | |
varì | βaɾi˨˦ | vt. ‘open’; ‘buka’ | |
varî | βa˥˧ɾi˥ | part. ‘but’; ‘tapi’ | |
varivóra | βaɾiβo˦˨ɾa | n. ‘shellfish sp.’; ‘sejenis bia’ | |
vartágwa | βaɾta˦˨ɡʷa | n. ‘gray hawk’; ‘burung elang abu-abu’ | |
varù | βaɾu˨˦ | vt. ‘wake up’; ‘kasi bangun’ | |
vàru | βa˨˦ɾu˧ | n.inal. ‘head’; ‘kepala’ | |
vàru'a | βa˨˦ɾu˧ʔa | n. ‘tree sp.’; ‘pohon balu’ | |
vàru'a | βa˨˦ɾu˧ʔa | vi. ‘wake up’; ‘bangun’ | |
vasuama tiníore | βasuama tini˦˨oɾe | n.prop. ‘(place)’; ‘(tempat)’ | |
vavá'a | βaβa˦˨ʔa | n. ‘shellfish sp.’; ‘bia batu’ | |
vavána | βaβa˦˨na | vi. ‘sneeze’; ‘bersin’ | |
vavarà | βaβaɾa˨˦ | adj. ‘swollen’; ‘bengkak’ | |
vavára | βaβa˦˨ɾa | 1. n. ‘cliff’; ‘tebing’ 2. n. ‘sitting platform’; ‘para-para duduk’ | |
vavarù | βaβaɾu˨˦ | adj. ‘rotten’; ‘busuk’ | |
vave'ío | βaβeʔi˦˨o | adj. ‘usual, still’; ‘biasa, masih’ | |
vaveà | βaβea˨˦ | vt. ‘mix’; ‘campur’ | |
vavearà | βaβeaɾa˨˦ | vt. ‘flip’; ‘balik’ | |
vavearî | βaβea˥˧ɾi˥ | adj. ‘inedible’; ‘basi’ | |
vavéra | βaβe˦˨ɾa | n. ‘fly sp.’; ‘sejenis lalat’ | |
vaveramî | βaβeɾa˥˧mi˥ | adj. ‘blind’; ‘buta’ | |
vavèrina | βaβe˨˦ɾi˧na | n. ‘spadefish’; ‘ikan tabea’ | |
vavína | βaβi˦˨na | n. ‘woman’; ‘perempuan’ | |
vavinhànu | βaβinha˨˦nu˧ | n. ‘married woman’; ‘perempuan kawin’ | |
vavisagwána | βaβisaɡʷa˦˨na | n. ‘child-in-law’; ‘anak mantu’ | |
vavisagwana jáura | βaβisaɡʷana dʒau˦˨ɾa | n. ‘angelfish sp.’; ‘sejenis ikan hias’ | |
vavò | βaβo˨˦ | vt. ‘hit’; ‘pukul’ | |
vavóra | βaβo˦˨ɾa | n. ‘trevally sp.’; ‘bobara kuning’ | |
vavú | βaβu˦˨ | vi. ‘go home’; ‘pulang’ | |
vavù'u | βaβu˨˦ʔu˧ | n. ‘crown pigeon’; ‘mambruk’ | |
vavuá | βaβua˦˨ | vt. ‘spill’; ‘tumpah’ | |
vavúha | βaβu˦˨ha | vi. ‘cough’; ‘batuk’ | |
vavura | βaβuɾa | 1. prep. ‘away from’; ‘dari’ 2. prep. ‘than’; ‘dari’ | |
vavùra'a | βaβu˨˦ɾa˧ʔa | n. ‘coral sp.’; ‘sejenis karang’ | |
ve | βe | 1. prep. ‘Loc’; ‘di’ 2. prep. ‘All’; ‘ke’ 3. prep. ‘Abl’; ‘dari’ 4. prep. ‘for’; ‘untuk’ 5. prep. ‘Attrib’ | |
ve'ajó | βeʔadʒo˦˨ | adj. ‘deaf’; ‘tuli’ | |
ve'arerâ | βeʔaɾe˥˧ɾa˥ | adj. ‘stupid’; ‘bodok’ | |
ve'urà | βeʔuɾa˨˦ | vt. ‘show’; ‘tunjuk’ | |
vearà | βeaɾa˨˦ | vt. ‘stir’; ‘putar’ | |
vearí'a | βeaɾi˦˨ʔa | adj. ‘old’; ‘lama’ | |
veha'ú | βehaʔu˦˨ | adj. ‘new’; ‘baru’ | |
vehiô | βehi˥˧o˥ | adj. ‘light’; ‘ringan’ | |
vehú | βehu˦˨ | loc. ‘from behind, lastborn’; ‘dari belakang, yang ikut, bungsu’ | |
vehúta | βehu˦˨ta | adj. ‘white’; ‘putih’ | |
ve-nàdi | βe-na˨˦di˧ | vi. ‘pray’; ‘berdoa’ | |
venggána | βeŋɡa˦˨na | n. ‘protector snake’; ‘ular pusaka’ | |
venggarána | βeŋɡaɾa˦˨na | adj. ‘arrogant’; ‘sombong’ | |
venî | βe˥˧ni˥ | vt. ‘do’; ‘bikin’ | |
venî jaramásù | βe˥˧ni˥ dʒaɾama˦˨su˨˦ | vt. ‘drop’; ‘kasi jatuh’ | |
venína | βeni˦˨na | adj. ‘cold’; ‘dingin’ | |
verá | βeɾa˦˨ | vi. ‘go’; ‘pergi’ | |
vera'uvâ | βeɾaʔu˥˧βa˥ | 1. adj. ‘thin’; ‘tipis’ 2. adj. ‘shallow’; ‘dangkal’ | |
verája | βeɾa˦˨dʒa | part. ‘until’; ‘sampai’ | |
veranggunâ | βeɾaŋɡu˥˧na˥ | adj. ‘yellow’; ‘kuning’ | |
veré'a | βeɾe˦˨ʔa | adj. ‘bad’; ‘tidak baik’ | |
vere'ìjo | βeɾeʔi˨˦dʒo˧ | part.deg. ‘truly’; ‘betul’ | |
veréa | βeɾe˦˨a | n.inal. ‘arm’; ‘tangan’ | |
verea'ína | βeɾeaʔi˦˨na | n. ‘palm of hand’; ‘telapak tangan’ | |
verenggúa | βeɾeŋɡu˦˨a | n. ‘plate’; ‘piring’ | |
veresí | βeɾesi˦˨ | n.inal. ‘finger’; ‘jari tangan’ | |
veresi vùmi | βeɾesi βu˨˦mi˧ | n.inal. ‘fingernail’; ‘kuku jari tangan’ | |
verevà'u | βeɾeβa˨˦ʔu˧ | n. ‘upper arm’; ‘tangan bagian atas’ | |
verevú'a | βeɾeβu˦˨ʔa | n.inal. ‘elbow’; ‘siku’ | |
verìra'a | βeɾi˨˦ɾa˧ʔa | adj. ‘dirty’; ‘kotor’ | |
verosé | βeɾose˦˨ | interrog. ‘why?’; ‘kenapa?’ | |
ve-senàno | βe-sena˨˦no˧ | adj. ‘happy’; ‘senang’ | |
vesi'ágwa | βesiʔa˦˨ɡʷa | vi. ‘drizzle’; ‘rintik-rintik’ | |
vétè | βe˦˨te˨˦ | interrog. ‘how?’; ‘bagaimana?’ | |
vì | βi˨˦ | interrog. ‘where?’; ‘di mana?’ | |
viná | βina˦˨ | pron.dem. ‘yonder’; ‘sana’ | |
vinanî | βina˥˧ni˥ | temp. ‘later’; ‘nanti’ | |
vindà'u | βinda˨˦ʔu˧ | n. ‘stomach’; ‘lambung’ | |
viné | βine˦˨ | pron.dem. ‘this’; ‘ini’ | |
vinó | βino˦˨ | pron.dem. ‘that’; ‘itu’ | |
viraróma | βiɾaɾo˦˨ma | n. ‘damselfish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
virarú | βiɾaɾu˦˨ | n. ‘fish sp.’; ‘sejenis ikan’ | |
vitósa | βito˦˨sa | n. ‘sea cucumber sp.’; ‘teripang daging’ | |
vó | βo˦˨ | n. ‘fruit’; ‘buah’ | |
vó | βo˦˨ | n.inal. ‘inside of mouth’; ‘dalam mulut’ | |
vó tamù | βo˦˨ tamu˨˦ | idiom. ‘dumb’; ‘bisu’ | |
vó'a ràruma | βo˦˨ʔa ɾa˨˦ɾu˧ma | n. ‘spit’; ‘air ludah’ | |
vo'orinî | βoʔoɾi˥˧ni˥ | adj. ‘thick’; ‘tebal’ | |
vò'u | βo˨˦ʔu˧ | n. ‘hole’; ‘lobang’ | |
vóa | βo˦˨a | 1. vt. ‘paddle’; ‘mendayung’ 2. vt. ‘stir’; ‘putar’ | |
vohèti | βohe˨˦ti˧ | n. ‘sprout’; ‘tunas’ | |
vomàra | βoma˨˦ɾa˧ | n. ‘rabbitfish sp.’; ‘samandar kuning’ | |
vóna | βo˦˨na | n. ‘voice’; ‘suara’ | |
vorà | βoɾa˨˦ | vt. ‘split’; ‘belah’ | |
vorá | βoɾa˦˨ | n. ‘scorpionfish’; ‘sejenis ikan bisa’ | |
vóra | βo˦˨ɾa | n. ‘paddle’; ‘penggayung’ | |
vóra andéra | βo˦˨ɾa ande˦˨ɾa | n. ‘canoe motor’; ‘jonson’ | |
vóra hahú | βo˦˨ɾa hahu˦˨ | n. ‘rudder’; ‘kemudi’ | |
vorahì | βoɾahi˨˦ | vt. ‘divide’; ‘bagi’ | |
voràjao | βoɾa˨˦dʒao˧ | n. ‘shark sp.’; ‘sejenis gorano’ | |
vóriò | βo˦˨ɾio˨˦ | part. ‘maybe’; ‘mungkin’ | |
vorô | βo˥˧ɾo˥ | part. ‘Prohib’; ‘jangan’ | |
vorò'u | βoɾo˨˦ʔu˧ | vi. ‘sound’; ‘bunyi’ | |
vòru | βo˨˦ɾu˧ | n. ‘firstborn’; ‘sulung’ | |
vosî | βo˥˧si˥ | vt. ‘catch’; ‘tangkap’ | |
vòva'a | βo˨˦βa˧ʔa | n. ‘wood mallet’; ‘pemukul’ | |
vu'á | βuʔa˦˨ | n. ‘sago’; ‘sagu’ | |
vú'a | βu˦˨ʔa | n. ‘knot’; ‘buku’ | |
vu'a andéra | βuʔa ande˦˨ɾa | n. ‘bread’; ‘roti’ | |
vu'á néra | βuʔa˦˨ ne˦˨ɾa | n. ‘coconut sago’; ‘sagu kelapa’ | |
vu'a saró'a | βuʔa saɾo˦˨ʔa | n. ‘baked sago’; ‘sagu forna’ | |
vu'a sìni | βuʔa si˨˦ni˧ | n. ‘sago flour’; ‘isi sagu’ | |
vu'î | βu˥˧ʔi˥ | 1. vt. ‘wear’; ‘pakai’ 2. vt. ‘use’; ‘pakai’ | |
vúata | βu˦˨ata | adj. ‘finished, all’; ‘habis, semua’ | |
vuatî | βua˥˧ti˥ | adj. ‘black’; ‘hitam’ | |
vùmi | βu˨˦mi˧ | n. ‘nail’; ‘kuku’ | |
vurahànu | βuɾaha˨˦nu˧ | n. ‘married man’; ‘laki-laki kawin’ | |
vurána | βuɾa˦˨na | n. ‘man’; ‘laki-laki’ | |
vurára | βuɾa˦˨ɾa | n. ‘rainbow’; ‘pelangi’ | |
vuráta | βuɾa˦˨ta | n. ‘goatfish sp.’; ‘ikan kumis’ | |
vuráta hátamó | βuɾa˦˨ta ha˦tamo˧ | n. ‘goatfish sp.’; ‘ikan kumis laut’ | |
vuráta ma'aróha | βuɾa˦˨ta maʔaɾo˦˨ha | n. ‘goatfish sp.’; ‘sejenis ikan kumis’ | |
vùrina | βu˨˦ɾi˧na | 1. n. ‘moon’; ‘bulan’ 2. n. ‘period’; ‘menstruasi’ | |
vùrina á | βu˨˦ɾi˧na a˦˨ | idiom. ‘full moon’; ‘bulan terang’ | |
vùrina jena veha'ú | βu˨˦ɾi˧na dʒena βehaʔu˦˨ | idiom. ‘new moon’; ‘bulan sabit’ | |
vùru | βu˨˦ɾu˧ | n. ‘hair’; ‘bulu’ | |
vùsi | βu˨˦si˧ | n. ‘tree kangaroo’; ‘kanguru pohon’ | |
vutatá | βutata˦˨ | n. ‘kunai’; ‘alang-alang’ | |
vùvura | βu˨˦βu˧ɾa | n. ‘sago porridge’; ‘papeda’ |